Hvað kosta skattabreytingar fyrir eldri borgara?

Þessa dagana er mikil umræða um kjör eldri borgara og hafa verið háværar kröfur frá hagsmunaaðilum að breyta skattlagningu á tekjum eldri borgara. Það er því heppilegt að fjármálaráðherra hefur nú svarað fyrirspurn minni á Alþingi um skattlagningu lífeyrisgreiðslna og skattleysismörk 70 ára og eldri.
Tekjur frá lífeyrissjóðum
Sé rýnt í svarið kemur í ljós að yrðu lífeyrisgreiðslur úr lífeyrissjóðum til 70 ára og eldri skattlagðar með fjármagnstekjuskatti í 10% þrepi, í stað tekjuskatti, yrði tekjutap ríkissjóðs um 900 milljón kr. og tekjutap sveitarfélaga um 2,4 milljarð kr. Svona skattalagabreytingu hefur Félag eldri borgara m.a. lagt áherslu á að verði gerð.

Væru greiðslur úr lífeyrissjóðum hins vegar skattfrjálsar fyrir 70 ára og eldri myndi það kosta ríkissjóð um 2,3 milljarð kr. og sveitarfélögin um 2,4 milljarð kr.
Tekjur frá Tryggingarstofnun ríkissins
Væri vilji til að breyta skattlagningu lífeyristekjum frá Tryggingarstofnun ríkisins til 70 ára og eldri kemur í ljós skattlagning þeirra sem fjármagnstekjur í 10% þrepi, í stað tekjuskatt, myndu tekjur ríkissjóðs lækka um 200 milljón kr. og tekjur sveitarfélagana 2,1 milljarð kr.

En ef þessar tekjur yrðu skattfrjálsar fyrir 70 ára og eldri myndi það kosta ríkissjóð 1,1 milljarð kr. og sveitarfélögin 2,1 milljarð kr. Öryrki sem einungis lifir af lífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins var skattfrjáls frá 1988 til 1996, en hefur síðan þá greitt sívaxandi skatta af hámarkslífeyrinum, líkt og eldri borgarar.

Í svarinu kemur fram að ekki var hægt að greina skattskyldar lífeyrisgreiðslur Tryggingarstofnunar eftir tegundum. Þess vegna yrði það ódýrara fyrir hið opinbera ef skattlagningu hluta þeirra s.s. grunnlífeyrisins, yrði eingöngu breytt.
Skattleysismörk 70 ára eða eldri breytt
Ég kallaði einnig eftir áhrifum á tekjur hins opinbera ef skattleysismörk 70 ára og eldri yrðu breytt enda er ljóst að skattleysismörk hafa setið eftir í tíð þessarar ríkisstjórnar.

Ef skattleysismörk 70 ára og eldri yrðu 100.000 kr., þá lækka tekjur hins opinbera um 3 milljarða kr. En ef skattleysismörkin yrðu 120.000 kr. þá kostar það hið opinbera rúma 4 milljarða kr. og 150.000 kr. skattleysismörk fyrir eldri borgara kosta um 5 milljarða kr. Væru skattleysismörkin hins vegar 180.000 kr. þá kostar það hið opinbera 5,5, milljarða kr.

Álagning almenns tekjuskatts og útsvars á 70 ára og eldri nam alls 6.616 millj. kr. árið 2005.
Bæta þyrfti tekjutap sveitarfélaga
Það er mikilvægt í umræðunni um þessi mál að hafa á hreinu hvað hugsanlegar skattabreytingar kosta fyrir hið opinbera. Sömuleiðis er ljóst að ef ráðist yrði í svona skattabreytingar breytingar þá er ljóst að tekjutap sveitarfélaganna þyrfti að bæta með einhverjum hætti.

Hægt er að nálgast svarið í heild sinni á http://www.althingi.is/altext/132/s/1245.html

Trúverðugleiki í málefnum aldraða

Staða eldri borgara er mjög í deiglunni þessa dagana, enda berast ítrekaðar fréttir af óviðunandi ástandi á dvalarheimilum þeirra. Setuverkföll starfsfólks dvalarheimilanna hafa orðið til þess að vekja athygli á skammarlega lágum launum þess. En það er ekki aðeins þeir sem starfa með eldri borgurum sem búa við kröpp kjór.

Þriðji hver eldri borgari þarf að lifa á 100.000 krónum eða minna á mánuði. Eldri borgarar með lágmarksframfærslu þurfa nú að borga skatt af rauntekjum sem þeir þurftu ekki að gera þegar þessi ríkisstjórn tók við völdum. Harkalegar skerðingarreglur dregur mjög úr tækifærum eldra fólks til atvinnuþátttöku og enn er við lýði óskiljanleg tekjutenging á milli hjóna.

Á fjórða hundrað einstaklinga eru í mjög brýnni þörf eftir hjúkrunarrýmum og eru eldri borgarar oft sviptir fjáræði og sjálfræði þegar komið er inn á hjúkrunarheimili. Skortur á búsetuúrræðum hefur leitt til þess að fjölmörg eldri hjón eru aðskilin og geta ekki treyst því að fá að verja síðustu árunum saman. Heimahjúkrun er óalgengari hér á landi en á hinum Norðurlöndunum og annað hvert öldrunarheimili í landinu er rekið með halla.
Áratuga sinnuleysi gagnvart eldri borgurum
Málefni eldri borgara eru á ábyrgð ríkisstjórnarinnar. Áratugasinnuleysi Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks gagnvart eldri borgurum hefur því leitt af sér það ástand sem við búum við nú.

Fyrsta og kostnaðarsamasta þingmál Samfylkingarinnar í haust laut hins vegar að því að bæta stöðu eldri borgara og öryrkja með sérstakri afkomutryggingu. Þar er m.a. lögð áhersla á að grunnlífeyrir og tekjutrygging verði sem næst lágmarksframfærslu, eins og hún verður skilgreind í samræmi við neysluútgjöld lífeyrisþega. Raungildi grunnlífeyris og tekjutryggingar verði ekki lægra við upptöku afkomutryggingar en það var á árinu 1995. Auk þessa verði skerðingarhlutföll grunnlífeyris og tekjutryggingar rýmkuð verulega til að auka svigrúm til atvinnuþátttöku. Stefna Samfylkingarinnar hefur því í för með sér umfangsmiklar kjarabætur til handa eldri borgurum. Ríkisstjórnarflokkarnir hafa hins vegar svæft þetta mál í þingnefnd Alþingis.
Samfylkingin er málsvari eldri borgara á þingi
Önnur þingmál sem þingmenn Samfylkingarinnar hafa lagt fram í vetur varða t.d. aukinn rétt til að flýta starfslokum og töku lífeyris, lækkun skatta á eftirlaun og ellilífeyri og rannsóknir á þunglyndi meðal eldri borgara. Samfylkingin vill flytja hagsmunamál eldri borgara til sveitarfélagana og stórefla búsetuúrræði, s.s. með valmöguleika á minni íbúðum.

Samfylkingin hefur sömuleiðis ítrekað ljáð máls á stöðu eldri borgara í vetur á Alþingi s.s. um skert kjör þeirra, aðstöðu á hjúkrunarheimilum, skerðingu ríkisstjórnarinnar á framkvæmdasjóði aldraða, skort á heimahjúkrun og ósanngjarnri skattastefnu stjórnvalda gagnvart þessu hópi.
Blekkingarnar hefjast korteri fyrir kosningar
Í umræðunni um eldri borgara má ekki gleyma hinum stóra hópa eldri borgara sem tilheyrir svokallaðri millistétt. Fólkinu sem hefur verið á vinnumarkaðinum stærstan hluta síns lífs, borgað í lífeyrisjóð og á einhverjar eignir. Þessi hópur vill gleymast í pólitískri umræðu. En það þarf einnig að huga að þessu fólki, bæði hvað varðar lífskjör og framtíðarbúsetu.

Nú þegar líður að kosningum vakna ríkisstjórnarflokkarnir til lífsins og skynja vandamál sem þeir ætla sér að bregðast við – á næsta kjörtímabili. Ríkisstjórnarflokkarnir hafa hins vegar haft 11 ár til þess að koma sínum áherslumálum í höfn. Ég vil því biðja eldri borgara að láta ekki blekkjast því reynslan af þessari ríkisstjórn sýnir að hingað til hefur ekki verið áhugi fyrir því að bæta hag eldri borgara.

180 dauðsföll á LSH í fyrra vegna mistaka?

Ef tíðni mistaka í heilbrigðiskerfinu hér á landi er svipuð og rannsóknir sýna að hún sé víða erlendis má ætla að um 180 dauðsföll hafi verið á Landspítala-háskólasjúkrahúsi vegna mistaka og óhappa árið 2005. Þar af hefði mátt koma í veg fyrir um 90 þessara dauðsfalla. Landlæknir hefur bent á erlendar rannsóknir sem sýna þetta hlutfall mistaka erlendis og samkvæmt þeirri tölfræði má ætla að um 3.000 óhöpp eða misfellur hafi átt sér stað á Landspítalanum í fyrra. Þar af hafi 600 þessara óhappa hafi verið alvarleg.
Rannsóknar er þörf
Þetta eru ótrúlegar tölur. Á móti hefur verið bent á framúrskarandi starfsfólk í heilbrigðiskerfinu og skiptir það án efa miklu máli fyrir öryggi sjúklinga. En ekki er hægt að fullyrða, án rannsókna, að sá veruleiki sem er margstaðfestur erlendis eigi ekki við Ísland. Þótt margs konar eftirlit sé til staðar í heilbrigðiskerfinu bæði af hálfu viðkomandi stofnunar og af hálfu embættis Landlæknis eru heilstæðar upplýsingar um mistök í íslenska heilbrigðiskerfinu ekki til. Landlæknir hefur hvatt til slíkrar rannsóknar.
Ég hef því lagt fram þingmál á Alþingi um að úttekt verði gerð á öryggi og mistökum í heilbrigðiskerfinu og leiðir til úrbóta skoðaðar.

Ástæður mistaka í heilbrigðiskerfinu
Tilgangur slíkrar rannsóknar er ekki að finna sökudólga heldur að afla upplýsinga um hugsanleg mistök í heilbrigðiskerfinu og velta upp leiðum til að koma í veg fyrir þau.

Ástæður fyrir mistökum í heilbrigðiskerfinu geta verið margs konar. Má þar nefna manneklu, slítandi starfsumhverfi, kerfisgalla, aðgengi að þjónustu, flóknar kringumstæður, aukaverkanir viðeigandi meðferðar, röng meðferð, ónóg þekking, samskiptaskortur, skortur á dómgreind og jafnvel óheppni.

Landlæknir hefur bent á að þeir hópar sem helst eru líklegir til lenda í mistökum eða óhöppum í heilbrigðiskerfinu eru sjúklingar með flókin vandamál, sjúklingar á bráðamóttöku, hjarta- og æðaskurðsjúklingar, heilaskurðsjúklingar, aldraðir sjúklingar og sjúklingar í höndum óreyndra lækna.
Hægt er að sjá þingmálið í heild sinni á http://www.althingi.is/altext/132/s/1197.html

9.000 börn ekki til tannlæknis undanfarin 3 ár

Í nýlegu svari heilbrigðisráðherra við fyrirspurn minni á Alþingi um ferðir barna til tannlækna kemur margt fróðlegt í ljós.

Þar kemur fram að tæp 2.000 börn, 6 ára og eldri, hafa aldrei farið til tannlæknis. Tæplega 9.000 börn hafa ekki farið til tannlæknis síðastliðin þrjú ár og um 12.000 börn hafa ekki farið til tannlæknis undanfarin tvö ár. Tæp 35.000 börn hafa ekki farið til tannlæknis í eitt ár. Séu yngstu börnin tekin frá þá er fjöldi þessara barna tæp 23.000.

Þetta eru sláandi tölur, sérstaklega í ljósi þess að mælt er með að börn fari a.m.k. tvisvar á ári til tannlæknis.
Tæp 1.000 börn á aldrinum 9-18 ára hafa aldrei farið til tannlæknis
Séu einstakir aldursflokkar skoðaðir þá kemur sömuleiðis margt áhugavert í ljós. Tæplega þúsund 9-18 ára gömul börn hafa aldrei farið til tannlæknis og þar af hafa rúmlega 400 þeirra á aldrinum 15-18 ára aldrei farið til tannlæknis.

1.350 börn á aldursbilinu 9-18 ára hafa ekki farið til tannlæknis undanfarin 5 ár og rúmlega þúsund þeirra voru á aldrinum 12-18 ára. Tæp 3.000 börn á aldrinum 9-18 ára fóru ekki til tannlæknis undanfarin 3 ár. Rúm 5.000 börn á þessu aldursbili fengu ekki tannlæknaþjónustu síðastliðin 2 ár.
Efnahagur foreldra hefur áhrif
Það á ekki að hunsa þessi þúsundir barna sem ekki fá nauðsynlega tannlæknaþjónustu. Án efa hefur efnahagur foreldra áhrif á ferðir barna til tannlækna. Þrátt fyrir að hið opinbera niðurgreiði tannlæknaþjónustu barna þá er ljóst að sú niðurgreiðsla er einungis hluti af þeim kostnaði sem hlýst af vegna heimsókna barna til tannlæknis.

Tryggingastofnun ríkisins miðar við að greiða 75% kostnaðar við tannlækningar barna en þetta hlutfall er eingöngu miðað við gjaldskrá sem heilbrigðisráðherra gefur út. Þessi gjaldskrá ráðherrans er hins vegar einungis það verð sem hið opinbera er tilbúið að niðurgreiða tannlæknaþjónustu barna. Það er ekki endilega í samræmi við þann kostnað sem foreldrar verða fyrir.
Tvöfald kerfi
Verðlagning tannlækna er frjáls sem þýðir að tannlæknum er frjálst að verðleggja þjónustu sína í samræmi við eigin forsendur og mega ekki hafa samráð. Tannlæknar hafa ítrekað bent á að gjaldskrá ráðherra sé ekki samræmi við kostnaðinn sem hlýst af því að veita þjónustuna. Ef gjaldskrá tannlæknis er hærri en gjaldskrá ráðherra, sem hún oft er, þá greiða foreldrar mismuninn. Hlutur foreldra í kostnaði vegna tannlæknaþjónustu barna sinna getur því verið talsvert hærri í raunveruleikanum en sem nemur 25%.

Þetta kerfi getur því komið í veg fyrir að efnaminni foreldrar leiti til tannlækna með börn sín. Þá erum við komin með tvöfald kerfi sem mismunar fólki eftir efnahag og það er ekki hægt að sætta sig við.
Hægt er að sjá svarið í heild sinni hér http://www.althingi.is/altext/132/s/1177.html

Sóknarfæri Samfylkingarinnar

Hér á eftir má finna ræðu sem ég flutti á flokkstjórnarfundi Samfylkingarinnar sem haldinn var síðustu helgi.
Samfylkingin er ungur flokkur, aðeins tæplega 6 ára gamall – en þrátt fyrir það byggir Samfylkingin á gömlum grunni og á klassískri jafnaðarstefnu.

Á nýliðinni öld höfðu jafnaðarmenn mótandi áhrif á íslenskt samfélag í mörgum grundvallaratriðum. Má þar nefna

• afnám haftastefnunnar,
• útfærslu landhelginnar,
• aðildina að EFTA,
• uppbyggingu menntakerfisins,
• frelsi í gjaldeyrismálum og
• EES-samninginn en með honum kom það frelsi sem við höfum upplifað undanfarin áratug.

Þá má einnig nefna
• hlut okkar fólks í sigrinum á verðbólgunni með þjóðarsáttinni,
• umbætur í almannatryggingum,
• gríðarlegar framfarir í húsnæðismálum,
• einsetningu grunnskólans,
• straumhvörf í jafnréttismálum,
• sjálfstæði Seðlabankans,
• byltingu í leikskólamálum borgarinnar og svona mætti lengi telja.
Sóknarfæri í menntamálum
Ég sé mörg sóknarfæri fyrir Samfylkinguna á landsvísu. Ríkisstjórnin er þreytt, og úr sér gengin. Nú ætlum við að kynna kjósendum okkar stefnu okkar og forgangsmál og síðast en ekki síst hvernig ætlum að koma stefnumálum okkar í framkvæmd.
Fyrsta sóknarfæri flokksins felst í menntamálunum. Við eigum að leggja þunga áherslu á menntamál í okkar málflutningi. Menntakerfið er jöfnunartæki nútímans. Menntakerfið er eitt helsta verkfæri okkar jafnaðarmanna. Nú blasir við fjársvelti og stefnuleysi núverandi ríkisstjórnar. Háskólastigið er fjársvelt en íslenska ríkisstjórnin ver helmingi minna fjármagn í háskólana en aðrar Norðurlandaþjóðir.

Íslenska ríkisstjórnin ver talsvert minna fjármagni í framhaldsskóla en það sem aðrir gera og í fyrsta skiptið í sögunni þurfa framhaldsskóla landsins að vísa nemendum frá vegna fjárskorts. Rúmlega helmingur Íslendinga hefur lokið meiri menntun en grunnskólapróf og mikill skortur er á iðn- og verknámi í landinu. Þessi staða er óviðundandi og við höfum einfaldlega ekki efni á þessu sinnuleysi ríkisstjórnarflokkanna í menntamálum.
Sóknarfæri í velferðarmálum
Í velferðarmálum felst annað sóknarfæri Samfylkingarinnar. Þá á ég ekki síst við málefni eldri borgara. Sú staðreynd að þriðji hver eldri borgari neyðist til að lifa á 100.000 kr. eða minna á mánuði særir réttlætiskennd okkar. Nánast daglega berast okkur fréttir af óviðunandi stöðu þeirra. Nú eru t.d. tæplega 400 eldri borgarar í brýnni þörf fyrir hjúkrunarrými og endurtekin setuverkföll starfsfólks á hjúkrunarheimilum eru staðreynd. Við þurfum að leysa þessi mál og draga úr tekjutengingum í kerfinu og tryggja atvinnuþátttöku þeirra sem eldri borgara sem það kjósa

Bætt kjör eldri borgara og þeirra sem líða skort á að vera leiðarljós okkar í velferðarmálum.
Sóknarfæri í efnahagsmálum
Þriðja sóknarfærið felst í efnahagsmálunum. Við stöndum fyrir framsýna og frjálslynda efnahagstefnu sem fólk treystir og skilur. Þess vegna er mikilvægt að Samfylkingin hafi sína forgangsröðun á hreinu. Við ætlum ekki og getum ekki gert allt fyrir alla.
Sóknarfærin liggja í efnahagsmálum vegna þess að stefna okkar er sanngjörn, heiðarleg og tekur mið af þörfum almennings. Hið sama verður hins vegar ekki sagt um stefnu ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum sem iðulega stærir sig af árangri sem ekki er fyrir hendi þegar að er að gáð. Efnahagsmál eru einn veikasti blettur þessarar ríkisstjórnar. Áróðursmenn ríkisstjórnarinnar hafa lagt sig fram um að draga upp fallegri mynd en þá raunverulegu. Og þær eru nokkrar þjóðsögurnar sem fluttar eru endurtekið fyrir þjóðina.
Þjóðsögur ríkissstjórnarinnar
Við eigum að fletta ofan af þessum þjóðsögum. Tökum sem dæmi um þjóðsöguna um stöðugleikann.

• Það er engin stöðugleiki þegar íslenska krónan hefur verið í rússíbanaferð í mörg ár og hefur á stuttum tíma sveiflast um allt að 40%?
• Er það til marks um stöðugleika þegar verðbólgan hefur verið yfir verðbólgumarkmiði Seðlabankans í tæp 2 ár?
• Er það stöðugleiki þegar viðskiptahallinn fer upp í methæðir og skuldir þjóðarbúsins eru orðnar þær mestu af flestum vestrænum þjóðum?
• Er það stöðugleiki þegar húsnæðisverð rýkur upp úr öllu valdi og vextir á Íslandi eru þeir hæstu í Evrópu.?
• Hið sanna er að efnahagslífið býr ekki við nauðsynlegan stöðugleika og á því ber ríkisstjórnin höfuðábyrgð.
Önnur þjóðsaga lýtur að því að Sjálfstæðismönnum sé einum treystandi fyrir fjármálastjórn landsins. Sé litið á árangurinn liggur þó beinna við að halda því fram að ríkiskassin þurfi sárlega á umsjá annarra að halda. Á árunum 2000 til 2004 var áætlaður afgangur ríkissjóðs samkvæmt fjárlagafrumvörpum samtals 82 milljarðar króna. Niðurstaðan varð hins vegar 8 milljarða króna halli. 8 milljarða króna halli þrátt fyrir alla einkavæðinguna. Munurinn á áætlunum ríkisstjórnarinnar annars vegar og niðurstöðunni hins vegar varð því 90 milljarðar króna.
Þriðja þjóðsagan er um skattalækkanir. Hér hefur okkur orðið ágengt, því skoðanakannanir bera með sér að almenningur trúir ekki lengur rangfærslum ríkisstjórnarinnar um skattalækkanir. Hér þó einnig hægt að benda á svör núverandi og fyrrverandi fjármálaráðherra á Alþingi um að skattbyrðin hafi aukist á öllum tekjuhópum, nema þeim tekjuhæsta. Það hafa þeir staðfest í skriflegu svari við fyrirspurn þingmanna okkar. Ofurtekjufólkið eru þeirra skjólstæðingar og forgangsröðun. Í skattamálum blasir við mjög skýr, hugmyndafræðilegur ágreiningur milli Samfylkingarinnar og stjórnarinnar.
Fjölmörg tækifæri
• Við eigum að tala fyrir bættum lífskjörum með lækkuðu verði á matvælum, lyfjum, húsnæði og lánum.
• Við þurfum að innleiða nýja hugsun í lýðræðismál þjóðarinnar og við þurfum að hugsa málefni nýbúa upp á nýtt.
• Umhverfismál eiga að fá meiri umfjöllun innan flokksins en áður. Hagnýting djúphitans getur verið eitt af meginflöggum flokksins í þeim efnum.
• Við eigum að vera framsækin í alþjóða- og öryggismálum. Við eigum taka forystu um að auka áhrif þjóðanna sem búa hér á norðurslóðum m.a. með Færeyingum, Grænlendingum, Kanada, Bandaríkjunum og Rússlandi.
• Við eigum ekki að vera feimin við stefnu okkar í Evrópumálum. Við viljum sækja um aðild að ESB og leggja samninginn fyrir þjóðina. Og við eigum að vera opin fyrir erlendum fjárfestingum og aukinni samkeppni.
• Við þurfum að bjóða upp á raunhæfar lausnir í byggðamálum, m.a. í gegnum menntakerfið.
• Við eigum að vera skjól og málsvarar fyrir atvinnurekendur lítilla og meðalstórra fyrirtækja en þeir eru hryggjarstykkið í atvinnulífinu.
Gott flokkstarf
Ég tel að næstu 13 mánuðir verði mikilvægasta tímabil í sögu Samfylkingarinnar. Við verðum að lítum á sveitarstjórnarkosningarnar eftir tvo mánuði og Alþingiskosningarnar á næsta ári í samhengi. Góður árangur í vor skilar okkur góðum árangri í alþingiskosningunum.

Ný forysta í Samfylkingunni hefur markvisst unnið að flokkstarfi í vetur. Fjölbreytt málefnastarf og reglubundnar heimsóknir flokksforystunnar til aðildarfélaga Samfylkingarinnar um allt land í vetur hafa þjappað flokksfélögum saman - og fjölgað þeim. Undanfarnar vikur hafa einnig fjölmargir nýir starfsmenn verið ráðnir á skrifstofu Samfylkingarinnar, m.a. til að styrkja innviði flokksins enn frekar. Fjármálin hafa verið tekin föstum tökum og ný heimasíða hefur litið dagsins ljós.
Kvennahreyfing Samfylkingarinnar var stofnuð í haust og er flokknum afar mikilvæg. Starf eldri borgara í félagskapnum 60+ skipar veigamikinn sess í starfinu. Samtökin Jafnaðarmenn í atvinnurekstri hafa einnig þegar sannað gildi sitt fyrir flokkinn. Og innan Samfylkingarinnar er starfandi ein fjölmennasta og öflugasta ungliðahreyfing landsins.

Síðan má ekki gleyma þeim glæsilegu prófkjörum sem flokkurinn hefur haldið víða um land undanfarna mánuði. Sterkir framboðslistar hafa litið dagsins ljós og flokkurinn hefur aldrei verið eins fjölmennur.
Skýrt markmið
Markmiðið í komandi kosningum þarf að vera skýrt. Við þurfum að hungra í sigur og leikgleðin og bjartsýnin þurfa að vera til staðar.

Samfylkingin leiðir nú þegar meirihlutasamstarf í sveitastjórnum víða um land. Flokkurinn er reiðubúinn til þess að axla enn meiri ábyrgð í sveitarstjórnum landsins og í landsmálunum og hann ætlar sér að gera það.

Ég er sannfærður um að hugmyndir og áherslur Samfylkingarinnar eiga samleið með íslensku þjóðinni. Samfylkingin býður upp á frjálslyndan valkost þar sem fjölskyldur, einstaklingar og fyrirtæki fá að njóta sín, samhliða öflugu velferðar- og menntakerfi.

Við skulum sigra tvöfalt á næstu 13 mánuðum.

Aukin vernd heimildarmanna fjölmiðla

Ég hef nú lagt fram tvö lagafrumvörp á Alþingi sem auka vernd heimildarmanna fjölmiðla og heimila opinberum tarfsmönnum að víkja frá þagnarskyldu vegna upplýsingagjafar í þágu almannaheilla. Sömuleiðis er tryggður bótaréttur heimildarmanna verði þeir fyrir tjóni vegna uppsagnar eða annarra aðgerða af hálfu vinnuveitanda af því að hafa látið fjölmiðla í té upplýsingar sem varðar ríka almannahagsmuni.

Vernd heimildarmanna tryggir fjölmiðlum eðlilegan möguleika til upplýsingaöflunar um almannahagsmuni án ótta við að þurfa að láta í té upplýsingar um heimildarmenn sína. Reglur um heimildavernd eru eitt veigamesta skilyrðið fyrir starfsemi frjálsra og óháðra fjölmiðla.

Heimildarvernd tryggð í fleiri tilvikum en áður
Með frumvarpinu verður heimildarverndin hins vegar tryggð í mun fleiri tilvikum en áður. Í fyrsta lagi mun heimildarverndin ná til allra starfsmanna fjölmiðla en ekki einungis til ábyrgðarmanns efnisins eins og nú er. Í öðru lagi verður heimildaverndin ekki lengur bundin við að viðkomandi upplýsingar hafi verið birtar.

Í þriðja lagi verður einungis heimilt að víkja frá heimildavernd í opinberum málum ef vitnisburðar er krafist vegna alvarlegs afbrots sem ætla má að muni varða þyngri refsingu en þriggja ára fangelsi, í stað eins árs fangelsis í núgildandi lögum. Sömuleiðis er lagt til það nýmæli að afbrotið þurfi að vera alvarlega eðlis og þannig koma einungis alvarlegustu afbrot til greina. Í fjórða lagi er lagt til að heimildaverndin verði látin ná til sönnunargagna sem aflað er með leit og haldlagningu og hafa að geyma upplýsingar um það hver er höfundur efnis eða heimildarmaður.

Breyting á þagnarskyldu
Í frumvarpinu eru einnig lagðar til breytingar á þagnarskyldu opinberra starfsmanna. Opinberir starfsmenn geta búið yfir margvíslegum upplýsingum um spillingu í stjórnkerfinu og því þarf gera þeim kleift að víkja frá hinni lögbundnu þagnarskyldu ef málefni varða mikilsverða hagsmuni sem telja verður að eigi brýnt erindi til almennings.
Sjá má frumvörpin í heild sinni á http://www.althingi.is/altext/132/s/0994.html og http://www.althingi.is/altext/132/s/0993.html

Valdþreytan opinberar sig

Það er alvarlegt að það skuli endurtaka sig reglulega að ráðherrar fái álit frá umboðsmanni Alþingis, kærunefnd jafnréttismála og jafnvel dóma um að þeir hafi gerst brotleg við lög. Það er hins vegar ekki síður alvarlegt hvernig ráðherrar ríkisstjórnarinnar bregðast við þessum niðurstöðum – með þjósti og algjöru skilningsleysi.

Í þetta skiptið er það skipun ráðuneytisstjóra í félagsmálaráðuneytinu sem ekki var talin uppfylla grundvallarreglur stjórnsýsluréttarins. Áður hafði sami félagsmálaráðherra Framsóknarmanna verið dæmdur í Hæstarétti fyrir að brjóta lög og misbeita valdi sínu gagnvart framkvæmdastýru Jafnréttisstofu.
Mannasiðareglur settar
Aðrir ráðherrar þessarar ríkisstjórnar hafa sömuleiðis verið álitnir brotlegir við lög. Dómsmálaráðherra hefur verið talinn hafa brotið stjórnsýslulög, dómstólalög og jafnréttislög við skipun hæstaréttardómara. Allir muna hver viðbrögð ráðamanna voru þá. Í kjölfarið taldi umboðsmaður Alþingis sig vera tilneyddan til að setja sérstakar mannasiðareglur til höfuðs ráðherrunum.

Nokkur álit umboðsmanns Alþingis lúta að landbúnaðarráðherra, t.d. þar sem ráðherrann kaus meira að segja að neita að afhenda umboðsmanni Alþingis upplýsingar um skipun rektors Landbúnaðarháskóla Íslands sem hann þó átti rétt á að fá. Og síðan horfum við upp á meintan ólögmætan brottrekstur viðskiptaráðherra á Birni Friðfinnssyni úr embætti ráðuneytisstjóra.
Grafið undan trúverðugleika umboðsmanns
Vissir ráðherrar sem hafa lent í því að gerast brotlegir við lög að áliti umboðsmann Alþingis hafa jafnvel talað um umboðsmann sem mann úti í bæ og að niðurstöður umboðsmanns Alþingis séu „lögfræðilegar vangaveltur“ og „fræðilegar vangaveltur“ og að niðurstöður hans séu “til leiðbeiningar miðað við stöðu hans sem álitsgjafa.” Maður vill hins vegar trúa því að umboðsmaður Alþingis sé meira en það og hafi þannig vigt að menn virði niðurstöðu hans.

Það er gríðarlega mikilvægt að stjórnvöld og sérstaklega ráðherrar grafi ekki undan trúverðugleika og því trausti sem umboðsmaður Alþingis býr yfir og þarf að búa yfir. Þótt menn geti verið ósáttir við niðurstöður umboðsmanns Alþingis, þá heyrir það til nýmæla að menn í háum stöðum svari honum með þessum hætti.
Of lengi við völd
Staðan er alvarleg þegar umsækjendur að háum embættum lýsa því yfir að það þýði ekkert að leita réttar síns hjá umboðsmanni Alþingis, í ljósi þess hvernig ráðherrar taka álitum hans. Staðan er einnig alvarleg þegar lögmenn lýsa því yfir að allt eins mætti leggja embætti umboðsmanns niður ef ráðamenn ætla að virða alit hans að vettugi.

Það er eins og margir ráðherrar ríkisstjórnarinnar telji sig yfir stjórnsýslulög og málefnaleg sjónarmið hafna þegar kemur að skipunum í embætti. Nýleg ummæli forsætisráðherra um að ráðherrar eigi bara að fá að ráða þessu staðfesta það. Er það virkilega svo að grundvallarreglur stjórnsýsluréttarins skipta ríkisstjórnina engu máli? Ætla menn að hundsa það að hafa málefnaleg sjónarmið að leiðarljósi við skipun embættismanna? Ef málefnaleg sjónarmið eiga ekki að ráða för við skipun, hvaða viðmið standa þá eftir?

Viðbrögð ráðherranna við álitum umboðsmanns Alþingis staðfesta einungis að þessir herramenn eru búnir að vera of lengi við völd.

Forgangur hinna efnameiri að heilbrigðiskerfinu

Umræða um forgang hinna efnameiri að heilbrigðisþjónustu var nýverið á Alþingi. Ég tók þátt í þeirri umræðu fyrir hönd flokksins og þar tók ég fram að stefna Samfylkingarinnar í heilbrigðismálum væri skýr.

Ekki tvöfalt kerfi
Við höfnum forgangi hinna efnameiri að heilbrigðiskerfinu. Við viljum ekki sjá tvöfalt kerfi í heilbrigðiskerfinu þar sem fólk getur borgað sig fram fyrir röðina á kostnað annarra. Það kemur einfaldlega ekki til greina. Ef við leyfum fólki að kaupa sig fram fyrir aðra sem bíða eftir heilbrigðisþjónustu þá verður niðurstaðan sú að heilbrigðisstarfsfólk nýtist ekki öðrum á meðan. Þá er komin mismunun eftir efnahag og það mun Samfylkingin aldrei sætta sig við.

Skýr stefna Samfylkingarinnar
Það er hins vegar rétt að kalla eftir umræðu um þetta stóra grundvallarmál. Almenningur fær þá kost á því að sjá hvernig línur liggja. Það er nefnilega ekkert víst að aðrir stjórnmálaflokkar hér á landi geti svarað þessari spurningu jafnskýrt og Samfylkingin. Samfylkingin hefur sett sér ákveðin skilyrði fyrir öllum endurbótum í heilbrigðisþjónustunni. Það er t.d. að markmið jafnaðarstefnunnar um jafnan aðgang óháð efnahag standi óhaggað.

Lögfestum barnasáttmálann

Ég lagði í dag fram á Alþingi þingmál um að lögfesta Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem ég tel vera löngu tímabært. Að mínu mati á slíkur grundvallarsáttmáli, sem Barnasáttmálinn er, að vera lögfestur hér á landi með sama hætti og Mannréttindasáttmáli Evrópu hefur verið lögfestur. Við það fengið barnasáttmálinn aukið vægi þar sem stjórnvöld og dómstólar landsins yrðu að taka mið af honum sem sett lög.
Aukum vægi Barnasáttmálans
Aðildarríki samningsins og þar á meðal Ísland eru einungis skuldbundin barnasáttmálanum samkvæmt þjóðarrétti en ekki að landsrétti. Því þarf að lögfesta alþjóðalega samninga ef þeir eiga að hafa bein réttaráhrif hér á landi.
Aðlaga íslensk löggjöf
Einnig er lagt til í þingmálinu að íslensk löggjöf verði aðlöguð að barnasáttmálanum. Hvað það varðar þarf að huga að mörgu. Tryggja þarf m.a. betur friðhelgi einkalífs barna og sjálfsákvörðunarrétt þeirra í lögum s.s. í barnalögum, barnaverndarlögum og lögum um réttindi sjúklinga.

Ákvæði barnasáttmálans geta sömuleiðis kallað á endurskoðun á hegningarlögum. Má þar nefna hækkun kynferðislegs lögaldurs úr 14 ára, setningu ákvæðis um heimilisofbeldi og afnám fyrningarfresta í kynferðisafbrotum gegn börnum þar sem frestirnir geta dregið úr vernd barna og möguleikum þeirra að sækja rétt sinn. Samkvæmt barnasáttmálanum ber að aðskilja unga fanga frá fullorðnum föngum en hér á landi er það ekki gert.
Skoða þarf mismunandi aldursmörk barna í lögum. Barnabætur eru t.d. ekki greiddar með börnum á aldrinum 16-18 ára og foreldrar taka ákvörðun um inngöngu eða úrsögn barns yngra en 16 ára úr trúfélagi. Tryggja þarf í lög að rætt sé við yngri börn en nú er gert í umgengis- og barnaverndarmálum.
Huga þarf að mörgu
Tryggja þarf, m.a. í grunnskólalög, rétt barna til að láta í ljós skoðanir sínar ásamt réttindi þeirra innan stjórnsýslu sveitar¬félaga. Sömuleiðis rétt barnsins til að þekkja foreldra sína og skoða hvort það eigi við ættleidd börn og í sæðisgjöfum. Skoða þarf sérstaklega stöðu barna sem glíma við langvarandi veikindi, fötlun, geðsjúkdóm, fátækt og barna nýbúa í íslenskum lögum. Ákvæði barnasáttmálans þarf að hafa í huga þegar kemur að nýrri löggjöf um fjölmiðla.
Þingmálið í heild sinni má sjá á: http://www.althingi.is/altext/132/s/0941.html

Bætum öryggið á Barnaspítalanum

Mér fannst ástæða til þess að taka upp þá stöðu sem ríkir á Barnaspítala Hringsins og spurði Siv Friðleifsdóttur nýjan heilbrigðisráðherra út í þessa stöðu á þingfundi í dag. Sú staðreynd hefur legið fyrir í talsverðan tíma að það vantar sárlega hágæsluherbergi á Barnaspítala Hringsins. Hágæsla er aðeins lægra þjónustustig en gjörgæsla sem tekur við allra veikustu og slösuðustu sjúklingunum. Vegalengdin milli Barnaspítalans og gjörgæsludeildarinnar á Landspítalanum er löng. Þess finnast jafnvel sorgleg dæmi að þessi vegalengd hafi reynst of löng enda geta mínútur, og jafnvel sekúndur skipt sköpum.

Það verður því að hefja rekstur á sérstöku hágæsluherbergi á Barnaspítalanum og auka þannig öryggi og þjónustustig spítalans. Plássið er fyrir hendi og kostnaður af slíkri deild er ekki mikill – sérstaklega ekki í ljósi þeirra gríðarlegu hagsmuna sem eru í húfi.

Þessi hágæsluþjónusta innan Barnaspítalans myndi kosta um 60-80 milljón króna á ári. Landspítalinn kostar hins vegar 30.000 milljónir króna á hverju ári. Við erum að því aðeins að tala um 0,2% af heildarrekstrarkostnaði spítalans. 0,2% fyrir þjónustu sem getur reynst lífsnauðsynleg.

Í umræðunni fyrir jól um fjárlög þessa árs - fyrir aðeins 4 mánuðum – lögðum við í stjórnarandstöðunni fram beina tillögu á Alþingi um að þessari viðbótarupphæð yrði veitt til Landspítalans, svo hægt væri að starfrækja svona hágæsluþjónustu á Barnaspítalanum. Tillagan var því miður felld af hálfu stjórnarmeirihlutans.

Skora á nýjan heilbrigðisráðherra
Vegna þessa tók ég þetta mál upp á Alþingi og kallaði eftir svörum og aðgerðum frá nýjum heilbrigðisráðherra. Ég skoraði á nýjan heilbrigðisráðherra að sýna þann vilja að kippa þessu máli strax í lið og sagði að það gæti verið glæsilegt upphaf hjá henni sem nýr heilbrigðisráðherra.

Hins vegar var fátt um svör frá ráðherranum sem sagði málið einfaldlega vera í skoðun. En málið var einnig í skoðun fyrir 6 vikum þegar spurt var um sama mál. Ráðherrann vísaði einnig ábyrgðinni á yfirstjórn Landspítalans og sagði yfirstjórnina ekki hafa sett málið í forgang. Þetta er hins vegar kolröng nálgun þar sem ábyrgðin liggur hjá stjórnvöldum. Alþingi hefur fjárveitingarvaldið og við getum kippt þessu í liðinn sé vilji fyrir því.

Eitt tilfelli er einu tilfelli of mikið
Heilbrigðisráðherra sagði að Ísland hefði besta heilbrigðiskerfi í heimi. En á meðan þessi alvarlega brotalöm er á kerfinu, á meðan að börn og fjölskyldur þeirra búa ekki við hámarksöryggi þá finnst mér ekki væra hægt að halda því fram að hér sé til staðar besta heilbrigðiskerfi í heimi þrátt fyrir frábært starfsfólk.

Við eigum að gera kröfu til þess að hér séu bestu mögulegu aðstæður fyrir landsmenn, ekki síst börn og eldri borgara. Við eigum sömuleiðis að gera kröfum um að sú þjónusta standi öllum til boða án tillits til efnahags – en þær raddir heyrast nú í umræðunni að þeir efnameiri eigi að geta keypt sér fram fyrir aðra í heilbrigðiskerfinu. Samfylkingin hafnar slíkri leið. Samfylkingin vill bæði öruggt og aðgengilegt heilbrigðiskerfi

Hér vantar eingöngu pólitískan vilja til að starfrækja hágæsluherbergi á Barnaspítalanum. Við eigum að ná þverpólitískri samstöðu um málið og laga þetta hratt og vel. Kjarni málsins er að það verður að auka öryggi á Barnaspítalanum og það er hægt að gera það með litlum kostnaði. Eitt tilfelli er einu tilfelli of mikið.

Stóriðja er ekki framtíðin

Hér má finna viðtal við mig sem birtist nýlega á hinu nýja vefsetri www.samfylking.is.

"Í viðtali við samfylking.is segir Ágúst Ólafur Ágústsson, varaformaður Samfylkingarinnar að stóriðja er ekki framtíðin. Ágúst Ólafur sem er 28 ára var kjörinn á þing fyrir tæpum þremur árum, hann er yngsti þingmaður Samfylkingarinnar, og framinn hefur verið skjótur, því Ágúst Ólafur er varaformaður flokksins.

- Hvað hefur helst komið þér á óvart í stjórnmálunum?
Þingmennskan hefur reynst enn skemmtilegri en ég bjóst við, þetta er afar fjölbreytt starf sem bæði fylgja kostir og gallar. Flokksvinnan er opnara samfélag en ég bjóst við. Það er því auðvelt fyrir duglegt og áhugsamt fólk að láta til sín taka og hef einna mest gaman af þessum hluta starfsins, það er að vinna með fólki í flokknum og sjá og skynja hvað það er sem brennur á fólki. Ég er einnig mjög þakklátur fyrir traustið sem kjósendur og flokksmenn sýnt mér. Þingheimurinn er hins vegar lítill heimur og menn þurfa að gæta sín á að einangrast ekki inni í honum. Mér kom sömuleiðis á óvart hversu öflug hagsmunasamtök eru hér á landi, þau hafa mikið að segja um lagasetninguna.
- Of mikil áhrif?
Það kemur án efa fyrir. Fjölbreytni þessara hagsmunasamtaka er mikil, þetta er allt frá reiðum rjúpnaskyttum yfir í félög stórkaupmanna og lækna. Starfsemi þessara mörgu aðila er eðlileg og af hinu góða. Auðvitað eiga hagsmunasamtök að koma sínum sjónarmiðum á framfæri, til þess eru þau. Það er líka mikilvægt að grundvallarbreytingar séu gerðar í sem mestri sátt við þá aðila sem hafa hagsmuni að gæta í viðkomandi máli. En maður þarf þó að vera meðvitaður stöðu þessara aðila og greina að almannahagsmuni og sérhagsmuni. Ég vil hafa almannahagsmuni og heildarhagsmuni að leiðarljósi í allri ákvarðanatöku og ég lít á mig sem þingmann allrar þjóðarinnar en ekki tiltekins hóps eða svæðis.
- Er kjördæmaskipanin vandamál?
Hún getur verið það. Sumum finnst að landsbyggðarþingmenn einbeiti sér um of að staðbundnum hagsmunum. Þingmennskan er í reynd tvennskonar ólík störf – það að vera þingmaður hér á höfuðborgarsvæðinu og að vera landsbyggðarþingmaður. Verkefni þessara þingmanna geta verið æði ólíkt. Við öll berum ábyrgð á því að reyna að brjóta niður múra þannig að traust ríki milli höfuðborgar og landsbyggðar og að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Þingmenn eiga allir að líta á sig sem þingmenn allrar þjóðarinnar.
- Telurðu líklegt að landið verði eitt kjördæmi á komandi árum eins og jafnaðarmenn hafi barist fyrir í áratugi?
Ég vona það og það næst í gegn ef menn fara nú að framkvæma það sem þeir hafa boðað. Sumir þingmenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknar hafa studd baráttuna um að gera landið að einu kjördæmi. Þar sem stjórnarskráin er nú í endurskoðun þá blasir við einstakt tækifæri til gera landið að einu kjördæmi hafi menn kjark til þess. Stjórnmálin myndu án efa batna yrði landið gert að einu kjördæmi – almannahagsmunir yrðu hafðir að leiðarljósi og langtímahugsun kæmist að, t.d. í samgöngumálum þar sem þess er nokkuð vant. Sömuleiðis yrði jöfnun atkvæðaréttarins mikilvægt spor í átt að réttlæti og jafnræði.
- Þú varst formaður ungra jafnaðarmanna 2001 til 2003 og náðir að fylkja ungu fólki um Samfylkinguna í síðustu kosningum. Nú sýna kannanir að Samfylkingin stendur ekki mjög vel í þessum aldurshópi, hvað er til ráða?
Rannsóknir sýna að í alþingiskosningunum árið 2003 var Samfylkingin stærsti flokkurinn meðal ungs fólks. Við þurfum stöðugt að hafa það að leiðarljósi að ná til ungs fólks og höfða til þess. Við eigum því að hlúa vel að ungliðahreyfingunni og tefla meðal annars fram ungu fólki. Ein ástæða þess að Sjálfstæðisflokkurinn höfðar síður til kvenna er sú að konur hafa verið hlunnfarnar í Sjálfstæðisflokknum og þetta skynja kjósendur. Málefni ungs fjölskyldufólks eru mér mjög hugleikin, svo sem menntamál, húsnæðismál og umhverfis- og alþjóðamálum. Ef við sköpum ekki aðlaðandi samfélag þá missum við einfaldlega ungt fólk úr landi. Ungt fólk hefur úr svo miklu að velja og aðstæður hér heima verða að vera samkeppnishæfar við það besta sem þekkist erlendis.
- Þú nefnir umhverfismál – þar hefur Samfylkingin kannski ekki verið mjög áberandi til þessa?
Sem betur fer eru umhverfismál ekki lengur á jaðri umræðunnar. Þetta er t.d. málaflokkur sem brennur mjög á ungu fólki. Umhverfismálin snúast um framtíðarsýn og þá ekki síst í samhengi við atvinnumálin. Samfylkingin styður skynsamlega nýtingu auðlinda. Samfylkingin er ekki kredduflokkur og styður stóriðju, séu ákveðin skilyrði uppfyllt. Þessi skilyrði eru m.a. þau að verkefnið sé efnahagslega hagkvæmt og skynsamlegt. Í öðru lagi að það hafi ekki umtalsverð skaðleg áhrif á umhverfið og í þriðja lagi ef það skýtur stoðum undir atvinnulíf á viðkomandi svæði. Að mínu mati þurfa þessi þrjú skilyrði öll að vera uppfyllt.
Samfylkingin vill því að farið sé í víðtækt hagsmunamat áður en hlaupið er til í stóriðjuframkvæmdir. Er verið að fórna meiri hagsmunum fyrir minni? Ríkisstjórnin hefur hins vegar stutt stóriðju í blindni og réttlætt hana með veikum rökum. Stóriðja er ekki góð eða vond í sjálfu sér, við verðum að taka ábyrga afstöðu í hverju tilviki - en í mínum huga er alveg ljóst að framtíðin liggur ekki í stóriðju. Framtíðin liggur í hátækniiðnaði og þekkingarsamfélagi.
- Hvers vegna á ungt fólk að styðja Samfylkinguna?
Svarið við því er einfalt. Flokkurinn talar máli ungs fólks. Samfylkingin treystir ungu fólki til forystu og leggur áherslu á hagsmunamál þeirra. Samfylkingin setur málefni ungs fólks einfaldlega í forgang. Verkefnin blasa við, það hefur aldrei verið eins dýrt að eignast húsnæði, menntakerfið er fjársvelt, skattbyrði ungs fólks hefur stórlega aukist undanfarin ár, skuldir ungra einstaklinga hafa aldrei verið eins háar og matvælaverðið er í hæstu hæðum vegna aðgerða ríkisstjórnarinnar.
- Ágúst, þið hjónin eigið 2 ungar dætur, 3 ára og tæplega 1 árs, hvernig er að vera þingmaður og varaformaður flokks með tvö börn á leikskólaaldri. Líf og fjör á heimilinu?
Þetta gengur vel almennt séð, enda er ég mjög heppinn með kvonfang. Kona mín Þorbjörg Gunnlaugsdóttir hefur nefnilega líka mikinn áhuga á stjórnmálum og hefur stutt mig mikið. Það hefur líka sína kosti að vera í þessum sporum, það gefur manni auðvitað líka heilmikla innsýn í marga mikilvæga málaflokka, sem snúa að fjölskyldum og ég verð að viðurkenna að jafnréttis- og fjölskyldumál skipta mig meiru máli nú þegar ég á sjálfur tvær dætur.
Ég hef t.d. lengi furðað mig á skorti á leiksvæðum fyrir börn í miðborginni, þar sem foreldrar gætu t.d. setið á kaffihúsi og hitt aðra foreldra, meðan börnin leika sér í öruggu leikumhverfi. Maður sér t.d. hve afþreyingin er fjölbreytt í Kaupmannahöfn þar sem Nýhöfnin, lystigarðarnir og Tívólíið bjóða upp á mikla möguleika. Við eigum að hugsa stórt þegar kemur að fjölskyldu- og borgarmálum.
En þingstarfið er auðvitað ekki fjölskylduvænt og ég játa að það þarf að færa fórnir til þess að þetta gangi upp. Oftast ríkir óvissa um það, hvenær starfsdegi lýkur niður á þingi og kvöld- og helgarfundir eru óhentugir öllu fjölskyldufólki. Kosturinn við starfið er þó að það er ákveðinn sveigjanleiki. Enginn skipar þingmanni að skrifa greinar, fara út á land og á ráðstefnur, vinna þingmál eða að hafa samband við kjósendur - en það er skynsamlegt að gera það.
- Hvernig líst þér á kosningabaráttuna framundan?
Ég er mjög bjartsýnn, það er mikill baráttuhugur í okkar röðum. Mikið og gott innra starf hefur verið unnið og við stöndum vel að vígi. Við höfum nýverið að teflt fram feiknasterkum listum um allt land s.s. í Reykjavík, Kópavogi, Hafnarfirði, Árborg og Akureyri. Þegar leikgleðin ræður ríkjum þá er allt hægt! Við erum hungruð í sigur og það er sú tilfinning sem skilar árangri. Samfylkingin mun koma sterk út úr kosningunum."

Krónunni kastað fyrir aurinn

Nú berast enn einu sinni fregnir af uppnámi í heilbrigðiskerfinu. Í þetta sinn vegna deilu ljósmæðra við Tryggingarstofnun ríkisins (TR). Vegna þessa tók ég þetta mál upp á Alþingi í dag og spunnust heilmiklar umræður um málið. Samningur milli ljósmæðra og TR rann út fyrir tveimur nóttum og í kjölfarið hefur heimaþjónusta ljósmæðra við sængurkonur lagst af, sem hefur alvarlegar afleiðingar í för með sér.

Alvarlegar afleiðingar og skert þjónusta
Í fyrsta lagi mun þjónusta við mæður, börn og fjölskyldur minnka og jafnvel hverfa. Nú þegar hefur þjónusta við mæður minnkað. Það er sömuleiðis alvarlegt ef nauðsynlegt og faglegt eftirlit með félagslegum aðstæðum nýfæddra barna leggst af.

Í öðru lagi mun sængurlega kvenna á Landspítalanum lengjast að meðaltali um tvo sólarhringa. Einn sólarhringur á sængurkvennadeild Landspítalans er dýrari en heil vika hjá starfandi ljósmóður í heimaþjónustu. Kostnaðurinn er í báðum tilvikunum um 50.000 kr. Þetta ástand leiðir því af sér umtalsverðan kostnað fyrir hið opinbera.

Í þriðja lagi skerðir þetta ástand valfrelsi foreldra á mismunandi þjónustu - en nóg hefur verið gert af því með niðurlagningu á hinni svokölluðu MFS-einingu en það hefur bæði skert valkosti fjölskylda kvenna og aukið eftirspurnina á þessari heimaþjónustu sem við erum hér að ræða.

Í fjórða lagi mun þetta fylla hratt fæðingardeildir spítalans og auka álag á aðrar deildir spítalans, s.s. bráðamóttöku og barnaspítalann þar sem skoðun og aðstoð ljósmæðra heima fyrir verður ekki lengur til staðar. Þetta mun aftur auka kostnaðinn í kerfinu í heild sinni.
Mjög ódýrar kröfur
Núna fær hver ljósmóðir um 4.200 kr. fyrir hverja vitjun. Hins vegar liggur fyrir kostnaðargreining á þjónustunni upp á um 5.900 kr. Ljósmæðrafélagið bauð TR tilboð upp á 4.800 kr. sem er talsvert undir kostnaðargreiningunni en því tilboði hafnaði TR. Síðan þá hefur fundur Ljósmæðrafélagsins ályktað að þær muni ekki sætta sig við minna en sem nemur kostnaðargreiningunni.

Fyrra launatilboð ljósmæðra hefði kostað ríkið um 2 milljónir króna á ári til viðbótar. Tryggingastofnun hafnaði því tilboði. Sé farið eftir kostnaðargreiningu þjónustunnar mun nýr samningur hafa í för með sér 15 milljón króna viðbótarkostnað á ári eða rúma milljón á mánuði.

Upphæðirnar sem hér er verið að ræða um eru því ekki háar. Sérstaklega í ljósi þess kostnaðar sem verður til þegar þessi þjónusta leggst af eins og staðan er núna. Nú fer mun stærri hluti kvenna fyrr heim af spítalanum en áður eða um 65% innan 36 klst. Þetta hefur í för með sér aukinn kostnað fyrir Tryggingarstofnun ríkisins sem greiðir fyrir heimaþjónustu ljósmæðra. Hins vegar lækkar þetta kostnað spítalans þar sem konur liggja styttra inn á spítalanum en áður. Þetta er því enn eitt dæmið um það þegar hið opinbera lítur ekki á heildarmyndina og eins og venjulega líður almenningur – í þessu tilviki foreldrar og ungbörn – fyrir það.
Fátt um svör frá ráðherranum
Mig langaði því til að spyrja heilbrigðisráðherra hver væri staðan í samningaviðræðum við ljósmæður og hvernig hann myndi bregðast við því ófremdarástandi sem skapast hefur í heilbrigðiskerfinu og þeim aukna kostnaði vegna þessa.

Fátt var um svör hjá ráðherranum sem sagði málið ekki snúast um upphæðir og hann vonaðist eftir að samningar næðust. Sem sagt deilan heldur áfram og fjölskyldur landsins líða fyrir það.

Árni Mathiesen staðfestir aukna skattbyrði

Fjármálaráðherra, Árni M. Mathiesen, er í stökustu vandræðum þessa dagana við að sannfæra þjóðina um eitthvað sem enginn vill staðfesta nema hans eigin embættismenn, það er að skattbyrðin hafi ekki aukist. Nú hefur ríkisskattstjóri, félag eldri borgara, Stefán Ólafsson, stjórnarandstaðan og fjölmiðlarnir fengið það út að skattbyrðin hafi aukist. Fjármálaráðherrann segir hins að þessir aðilar kunni bara ekki að reikna. Það er því ráð að benda á einn aðila til viðbótar því til stuðnings að skattbyrðin hafi aukist -það er fjármálaráðherrann Árni M. Mathiesen.

Í nýlegu skriflegu svari Árna við fyrirspurn þingmanna Samfylkingarinnar um skattbyrði er beinlínis sagt að skattbyrði allra tekjuhópa hafi þyngst frá árinu 2002 að einum hópi undanskildum. Það eru þeir 10% einstaklinga sem hafa hæstu tekjurnar. Skattbyrði þess eina hóps hefur minnkað.

Ef Árni trúir því ekki að hann hafi sent þetta frá sér þá má sjá þetta á http://www.althingi.is/pdf/thingskjal.php4?lthing=132&skjalnr=561 Skoðið sérstaklega töflu 2.

Í öðru skriflegu svari og þá frá þáverandi fjármálaráðherra, Geir H. Haarde, frá árinu 2002 kom þetta einnig fram. Þar stendur að 95% hjóna og sambúðarfólks og 75% einstaklinga greiddu hærra hlutfall tekna sinna í tekjuskatt en árið 1995 þegar núverandi ríkisstjórn tók við. Sjá http://www.althingi.is/pdf/thingskjal.php4?lthing=128&skjalnr=1312

Það þarf því ekki að þræta um það hvort skattbyrði einstaklinga hafi þyngst eða ekki. Skattbyrðin hefur þyngst og ríkisstjórnin hefur sjálf staðfest það, þar á meðal Árni M. Mathiesen og Geir H. Haarde.

Gallar á fæðingarorlofinu

Ýmsir gallar blasa við á núverandi fæðingarorlofskerfi. Má þar t.d. nefna að nú miðast greiðslur úr Fæðingarorlofssjóði við tekjur síðustu tveggja almanaksára. Það getur því munað heilmiklu í tekjum eignist viðkomandi aðili barn t.d. í desember eða í byrjun janúar. Eignist maður barn 31. desember 2005 er miðað við tekjur ársins 2004 og 2003 en eignist viðkomandi barn 1. janúar 2006 er miðað við tekjur ársins 2005 og 2004. Fyrir þann sem eignast gamlársdagsbarnið er því ekki tekið tillit til þeirra tekna sem unnið var til á því ári. Í því tilviki er því litið til 36 mánaða aftur í tímann í stað 24 mánaða.
Þetta getur munað talsverðu í tekjum fyrir viðkomandi fjölskyldur enda getur margt gerst á einu ári svo sem stöðuhækkun, launahækkun, lok námsferils, atvinnuleysi á fyrri hluta tímabilsins o.s.frv. Mér er síðan sagt að þetta sé svona m.a. vegna tölvukerfis Tryggingastofnunar. En hvort er fæðingarorlofskerfið miðað við hagsmuni fjölskyldna eða hagsmuni tölvukerfis Tryggingastofnunar? Væri ekki réttlátara að miða við tekjur síðustu tveggja ára frá fæðingardegi barnsins í stað þess að taka tvö síðustu almanaksár fyrir fæðingarárið? Ég spurði félagsmálaráðherra nýverið á Alþingi um hvort honum finnst þetta fyrirkomulag vera eðlilegt en ráðherrann kaus að svara ekki þeirri spurningu.
Ég vakti einnig máls á þeirri stöðu þegar fólk eignast barn með stuttu millibili. Fólk getur nefnilega verið að eignast fleiri en eitt barn á þremur árum. En þar sem núverandi kerfi miðar við tekjur tveggja almanaksára geta fæðingarorlofsgreiðslur vegna seinna barns verið að miða við fæðingarorlofsgreiðslur vegna fyrra barns. Þá getur fólk verið að fá fæðingarorlofstekjur sem eru 80% af 80% tekjum. Þetta fer augljóslega gegn því markmiði að aðstoða við barnafjölskyldur við að taka sér fæðingarorlof. Hins vegar var fátt um svör frá félagsmálaráðherra þegar hann var inntur eftir þessu.

Breytingar á lögreglulögum

Í gær fór fram á Alþingi 1. umræða um breytingu á lögreglulögum. Í þessu frumvarpi er m.a. gert ráð fyrir stofnun sérstakrar greiningardeildar hjá Ríkislögreglustjóra sem á að hafa það hlutverk að meta og greina hættuna á landráði, hryðjuverkum, skipulagðri glæpastarfsemi og óvinum ríkisins. Slík deild væri algjört nýmæli hér á landi og að sjálfsögðu vekur slíkt upp margar spurningar.

Undirritaður fór í þessa umræðu í gær og setti spurningu við þau skref sem bæði hafa verið tekin og er verið að taka. Sömuleiðis var dómsmálaráðherrann spurður málefnalegra spurninga í níu liðum um efni frumvarpsins. Dómsmálaráðherra kaus hins vegar ekki að svara spurningum frá undirrituðum á þeim forsendum að þingmaðurinn væri svo ómálefnalegur. Ráðherrann fór hörðum orðum um undirritaðan og sagðist svara spurningum allra annarra þingmanna en þess sem þetta skrifar.

Dómsmálaráðherra sýndi fordæmalausan dónaskap og ómerkilegheit í þessari umræðu en málflutningur hans dæmir sig algjörlega sjálfur og má lesa hann hér http://www.althingi.is/altext/132/02/l14140724.sgml. (Sjá má umræddan málflutning ráðherrans í ræðu hans sem hefst kl. 17:04 og heldur sá málflutningur áfram í andsvörum hans og í þriðju ræðu ráðherrans þar til umræðunni lýkur um 40 mínútum síðar).

En til upplýsingar birti ég ræðu mína hér fyrir neðan í heild sinni svo fólk geti dæmt fyrir sig sjálft hvort ræðan hafi verið þess eðlis að ráðherrann ætti ekki að svara þeim spurningum sem þar er að finna.
"Frú forseti
Hér erum við að ræða frumvarp til breytinga á lögreglulögum og á lögum um framkvæmdarvald ríkisins í héraði.
Það er ýmislegt í þessu frumvarpi sem vekur upp spurningar og jafnvel áhyggjur. Þessar áhyggjur eru ekki síst komnar til vegna sögu þess ráðherra hæstvirts sem leggur þetta frumvarp fram. Það þarf nefnilega að setja þetta frumvarp í samhengi við önnur frumvörp sem þessi sami ráðherra hefur lagt fram hér á þingi. Frú forseti. Sporin hræða.
Það er ekki langt síðan að hæstvirtur dómsmálaráðherra lagði fram lagafrumvarp sem átti að heimila hleranir án dómsúrskurðar. En fyrir aðeins 5 árum kom frumvarp frá sama ráðuneyti og hæstvirtur dómsmálaráðherra Björn Bjarnasson ræður núna um breytingar á hlerunarheimildum lögreglu. Þá var tekið fram í greinargerð frumvarpsins eftirfarandi með leyfi forseta: ,,Þar eð aðgerðir [hleranir] sem þessar hafa í för sér mjög verulega skerðingu á friðhelgi einkalífs, sem m.a. er lýst friðheilagt í 1. mgr. 71. gr. stjórnarskrárinnar og 1. mgr. 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, er eðlilegt að dómsúrskurð þurfi jafnan til þeirra til þess að koma í veg fyrir að þær séu misnotaðar." Tilvitnun lýkur.

Þetta sendi þáverandi dómsmálaráðherra frá sér. En, 5 árum seinna, þegar nýr ráðherra hæstvirtur var kominn í ráðuneytið, Björn Bjarnason, hafði þetta viðhorf gjörbreyst. Nú átti að heimila hleranir án dómsúrskurðar sem er gróft brot á þeim meginreglum sem flestir vilja starfa eftir. Sem betur fer gátum við í allsherjarnefndinni komið í veg fyrir að hleranir án dómsúrskurðar yrðu leyfðar eins og hæstvirtur dómsmálaráðherra vildi ná fram.
Frú forseti
En hæstvirtur dómsmálaráðherra var ekki af baki dottinn og lagði hann því fram frumvarp á Alþingi sem heimilar lögreglu að halda eftir gögnum frá verjanda ótímabundið. Það komu fram trúverðugar efasemdir um að slíkt stæðist Mannréttindasáttmála Evrópu. Í þetta sinn tókst ráðherranum hæstvirtum að fá málið samþykkt hér á þingi.

Á síðasta þingi lagði síðan þessi sami ráðherra hæstvirtur fram lagafrumvarp, sem var samþykkt, sem skerti möguleika borgaranna á gjafsókn vegna réttarhalda. Þá var afnuminn réttur einstaklinga á gjafsókn í málum sem hafa verulega almenna þýðingu eða varða verulega miklu fyrir atvinnu, félagslega stöðu eða aðra einkahagi umsækjenda.
Þetta er réttlætt með sparnaði en á fundum allsherjarnefndar kom í ljós að sparnaður verður um 10 milljónir á ári. Það er aum fjárhæð í ljósi þess réttar sem verið var að afnema.
Hæstvirtur dómsmálaráðherra, Björn Bjarnason fékk sömuleiðis samþykkt hér á Alþingi afskaplega slæm og svínsleg lög um málefni útlendinga ekki fyrir svo löngu. Þar voru réttindi fjölda Íslendinga skert til að sameinast erlendum maka sínum á grundvelli hjúskapar vegna skilyrðis laganna um 24 ára aldur. Þar var einnig komið í veg fyrir eðlilega fjölskyldusameiningu með svokallaðri 66 ára reglu þar sem afar og ömmur undir þeim aldri hafa ekki lengur rétt á dvalarleyfi vegna fjölskyldutengsla. Í hinum nýsamþykktu lögum var einnig að finna heimild til Útlendingastofnunar til að fara fram á lífsýnatöku á útlendingum. Sönnunarbyrðinni var jafnframt snúið við þannig að viðkomandi Íslendingar og erlendir makar þeirra þurfa nú að sanna fyrir yfirvöldum að þau búi ekki í málamyndunarhjónabandi.
Frú forseti
Hægt er að taka fleiri dæmi af vondum fyrirætlunum hæstvirts dómsmálaráðherra. Í upphafi þessa kjörtímabils lagði hann fram frumvarp um fangelsismál sem var svo illa unnið að hann neyddist til að draga það tilbaka. Við samningu þessa frumvarps var ekki haft samráð við neina hlutaaðeigandi s.s. fanga, aðstandendur fanga eða fangaverði. Ekkert markmið var í frumvarpinu, engin meðferðarúrræði og heimildir til að leita á gestum án rökstudd gruns voru auknar.

Á þremur árum hefur hæstvirtur dómsmálaráðherra síðan þrefaldað fjölda sérsveitarmanna og aukið fjárframlög til Ríkislögreglustjóra um 30%.
Til að bæta ofan á alla þessa upptalningu hafa flokksmenn Sjálfstæðisflokksins varið á þingi skilyrðislausan rétt atvinnurekanda til að taka lífsýni úr starfsfólki sínu.
Frú forseti
Hinn rauði þráður í störfum Sjálfstæðisflokksins og hæstvirts dómsmálaráðherra, Björns Bjarnasonar, kemur þó ekki óvart ef ræða Björns er rifjuð upp sem hann hélt á málþingi Lögfræðingafélags Íslands og Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands, þann 26. september, 2003 þar sem 50 ára afmæli gildistöku Mannréttindasáttmála Evrópu var fagnað.

Þvert á almenna skoðun um að Mannréttindasáttmáli Evrópu hafi svo kallað „stjórnarskrárígildi“ þar sem almenn löggjöf skuli m.a. vera túlkuð í ljósi samningsins talaði hæstvirtur dómsmálaráðherra gegn slíku. Hann ræddi í ræðu sinni m.a. með leyfi foseta ,,allt tal um, að mannréttindasáttmálinn hafi nokkurs konar „stjórnarskrárígildi“ sé einungis lögfræðileg óskhyggja þeirra, sem láti berast með tískustraumum, jafnvel frá Strassborg". Þvert á allar meginkenningar í lögfræði hafnaði Björn þar hinu lifandi eðli samningsins og taldi að það ætti aðeins að túlka Mannréttindasáttmálann frá orðanna hljóðan.
Þetta er afar forneskjulegt viðhorf sem flestir fræðimenn hafa hafnað enda þarf samningur eins og Mannréttindasáttmáli Evrópu og túlkun hans að þróast í takt við breytta tíma. Friðhelgi einkalífsins þýðir t.d. allt annað í dag en fyrir 50 árum þegar Mannréttindasáttmáli Evrópu var gerður.
Frú forseti
Eins og áheyrendur og þingheimur heyra þá er ástæða til að hafa áhyggjur af frumvörpum hæstvirts dómsmálaráðherra. Sporin hræða, frú forseti. Í þessu frumvarpi sem er hér til umræðu er lagt til að sett verði á fót sérstök greiningardeild sem rannsaka á landráð, skipulagða glæpastarfsemi, hryðjuverk og óvini ríkisins. Slík deild væri algjört nýmæli hér á landi.
Það vakna því ýmsar spurningar við lestur þessa frumvarps sem þingheimur þarf að fá svör við frá hæstvirtum dómsmálaráðherra.


Í fyrsta lagi hvað kallar á þessa breytingu að mati hæstvirts ráðherra? Hver er eiginlega vandinn og hverjir eru hinir svokölluðu óvinir ríkisins að mati ráðherrans? Í núgildandi lögreglulögum segir að ríkislögreglustjóra beri að starfrækja lögreglurannsóknardeild sem rannsakar landráð og brot gegn stjórnskipan ríkisins og æðstu stjórnvöldum þess og aðstoðar lögreglustjóra við rannsókn alvarlegra brota. Hvað kallar á að hæstvirtur ráðherra vilji bætt við einhverri nýrri greiningardeild í lögin?
Í öðru lagi langar mig að vita hvert verður eiginlega verkefni þessarar deildar? Hvað mun hún gera dags daglega og hvert er eiginlega hlutverk hennar? Hvernig verður þessi vinna unninn hjá greiningardeildinni? Þessi deild mun að sinna einhverju forvarnarmati og áhættumati eins og stendur í greinagerð frumvarpsins? Hvernig fer þetta áhættumat fram? Sömuleiðis segir að þessi deild eigi að greina hættu á afbrotum en hvernig mun sú vinna fara fram?
Í þriðja lagi. Mun stofnun þessara deildar auka eftirlit með þegnum þessa lands? Eða hvernig mun hún annars starfa?
Í fjórða lagi þurfum við að fá að vita hvernig og hvort þessi vinna fari nú þegar fram hjá Ríkislögreglustjóra? Er verið að setja ramma utan um eitthvað sem er nú þegar til staðar? Hvernig er þetta áhættumat sem ráðherrann talar um unnið í núverandi kerfi?
Í fimmta lagi. Hverjar verða starfheimildir þessarar greiningardeildar? En í þessu frumvarpi er ekkert minnst á heimildir þessarar starfsemi. Það er bara stofnuð eitt stykki greiningardeild sem á að rannsaka þessi mál og stunda áhættumat. Það er því ekki rétt eins og heyrst hefur í umræðunni að hér sé verið að stinga stoðum undir heimildir einhverrar starfsemi sem nú þegar er til staðar. Það er ekki heldur rétt sem segir í greinagerð frumvarpsins á bls. 6: "Lagaákvæði um greiningardeild tryggja að þannig sé um hnúta búið hér að þeir sem falið er að gæta öryggis borgaranna hafi sambærilegar lögheimildir og starfsbræður þeirra erlendis til að sinna störfum sínum."
Hér er ekki verið að hrófla við einhverjum lögheimildum lögreglu eða hvað? Stendur til að leggja fram frumvarp sem breytir heimildum lögreglunnar hvað þetta varðar? Í grein hæstvirts dómsmálaráðherra frá því í gær segir ráðherrann að lögreglan þurfi sambærilegar heimildir og lögreglur í öðrum ríkjum. Hvað vantar á að mati hæstvirts ráðherra og hvað auknar heimildir til lögreglunnar ætlar hann að tryggja henni?
Í sjötta lagi. Í 5. mgr. 3. gr. frumvarpsins er heimild fyrir fleiri svona greiningardeildir við önnur embætti. Stendur það til og af hverju vill hæstvirtur hafa margar svona deildir?
Í sjöunda lagi. Hver mun vinna í þessari greiningardeild og hversu margir? Hvað mun hún kosta en í kostnaðarmati fjármálaskrifstofu fjármálaráðuneytisins er ekki gert ráð fyrir neinum kostnaði vegna þessara breytinga? Eitthvað hlýtur svona deild að kosta. Eða er hún kannski nú þegar til hæstvirtur ráðherra?
Í áttunda lagi. Verður einhver með eftirlit með greiningardeildinni?
Í níunda lagi. Eru áætlaðar einhverjar breytingar á Þjóðskrá og staðsetningu hennar hvað þetta varðar? En í þjóðskrá koma auðvitað fram margs konar upplýsingar sem gætu nýst í hinu svokallaða áhættumati greiningardeildarinnar.
Frú forseti
Eins og ég segi þá vakna margar spurningar vegna þessa frumvarps og hverjar sér eiginlega forsendur fyrir svona greiningardeild. Er verið að stofna leyniþjónustu eins og heyrst hefur í umræðunni? Mun þessi greiningardeild einfaldlega finna sér verkefni verði lítið að gera hjá henni? Hverjar verða heimildir hennar?
Frú forseti
En þetta frumvarp snýr ekki eingöngu að því að setja á fót greiningardeild eða leyniþjónustu hjá Ríkislögreglustjóra heldur einnig um breytingar á lögregluumdæmum. Það er ýmislegt jákvætt við þær breytingar en auðvitað setjum við þann fyrirvara um að þjónustan og löggæslan skerðist ekki. Það er ljóst að sums staðar hefur fólk áhyggjur af stöðu mála enda löggæsla einn af grundvallarþáttum í öllum samfélögum. Í Hafnarfirði og í Kópavogi hefur fólk t.d. áhyggjur að þjónustan skerðist eitthvað en þetta eru þau sveitarfélög sem hafa hvað fæsta lögreglumenn á hvern íbúa.

Það getur hins vegar sóknarfæri í þessari sameiningu sem hér er verið að leggja til fyrir þessi sveitarfélög og það munum við auðvitað skoða í allsherjarnefndinni. Samfylkingin hefur áður barist fyrir hér á þingi að endurskoðunar væri þörf á skipulagi og framkvæmd lögreglunnar. Aðalatriðið er að þjónustan skerðist ekki og nýting á fjármunum og vinnuafli batni og lögreglan styrkist.
Að lokum langar mig að minnast á í samhengi við stofnun þessara greiningardeildar við embætti Ríkislögreglustjóra að frelsisskerðing er oftast nær hægfara en ekki í einu vetfangi. Aukið eftirlit og skerðing á persónuréttindum eru ætíð réttlætt með fögrum orðum og góðum tilgangi. Það getur verið styttra í Stóra bróðir, sem George Orwell lýsti, en margir halda. Við verðum því vera tánum þegar kemur á hugðarefnum hæstvirts dómsmálaráðherra. Reynslan sýnir það.

Samfylkingin er reiðubúin

Samfylkingin er ungur flokkur - tæplega 6 ára gamall – en þrátt fyrir það byggir Samfylkingin á gömlum grunni. og klassískri jafnaðarstefnu Þann 12. mars næstkomandi mun hreyfing jafnaðarmanna á Íslandi fagna 90 ára afmæli sínu. Á þessum tíma hafa jafnaðarmenn haft mótandi áhrif á íslenskt samfélag. Má þar nefna afnám haftastefnunnar, útfærslu landhelginnar, uppbyggingu menntakerfisins, frelsi í gjaldeyrismálum, EES-samninginn og öllu því frelsi sem fylgdi honum. Þá má einnig minnast á sigurinn á verðbólgunni með þjóðarsáttinni, almannatryggingarnar, gríðarlegar framfarir í húsnæðismálum, sjálfstæði Seðlabankans, byltingu í leikskólamálum borgarinnar og svona mætti lengi telja áfram.
Glæsileg prófkjör og öflugt flokkstarf
Ný forysta í Samfylkingunni hefur markvisst unnið að flokkstarfi. Innan Samfylkingarinar er starfrækt ein fjölmennasta og öflugusta ungliðahreyfing landsins. Starf eldri borgara fer fram í gegnum félagskapinn 60+ og skipar veigamikinn sess í starfi flokksins. Kvennahreyfing Samfylkingarinnar var stofnuð í haust og er flokknum afar mikilvæg. Samtökin Jafnaðarmenn í atvinnurekstri hafa sannað gildi sitt fyrir flokkinn.

Fjölbreytt málefnastarf Framtíðarhópsins og reglubundnar heimsóknir flokksforystunnar til aðildarfélaga Samfylkingarinnar um allt land í vetur hafa bæði þjappað flokksfélögum saman og fjölgað þeim. Flokkstarf Samfylkingarinnar iðar af lífi og krafti. Að auki má nefna að undanfarnar vikur hafa fjórir nýjir starfsmenn verið ráðnir á skrifstofu Samfylkingarinnar, m.a. til þess að vinna að því að styrkja innviði flokksins enn frekar.
Um síðustu helgi hélt Samfylkingin vel heppnað og fjölmennt prófkjör í Kópavogi þar sem nýr oddviti var m.a. valinn. Aðra helgi mun Samfylkingin eiga aðild að prófkjöri í Garðabæ. Ekki alls fyrir löngu hélt Samfylkingin glæsileg prófkjör í Hafnarfirði sem og á Akureyri. Þar valdist bæði reynt og nýtt fólk í forystuhlutverk. Í upphafi þessarar viku var glæsilegur framboðslisti ákveðinn í Árborg, en þar fékk Samfylkingin um 42% atkvæða í síðustu sveitastjórnarkosningum. Framboðslistar Samfylkingarinnar eru að verða til og flokkurinn undirbýr sig fyrir komandi sveitarstjórnarkosningar.
Prófkjör Samfylkingarinnar í Reykjavík
Í næstu sveitastjórnarkosningum mun Samfylkingin bjóða fram á nokkrum stöðum á landinu, þar á meðal í Reykjavík, í fyrsta skipti í eigin nafni. Í Reykjavík bjóða sig fram 16 mjög hæfir og frambærilegur einstaklingar á lista Samfylkingarinnar.
Núna á laugardag og sunnudag munu borgarbúar því geta valið sér fulltrúa á framboðslista Samfylkingarinnar fyrir komandi sveitarstjórnarkosningar. Kosið verður á skrifstofu Samfylkingarinnar að Hallveigarstíg, í félagsheimili Þróttar í Laugardal, í félagsheimili Fylkis við Árbæjarlaugina, í Álfabakka í Mjódd og á Gylfaflöt í Grafarvogi. Prófkjörið er opið öllum bogarbúum.
Samfylkingin leiðir nú þegar meirihlutasamsstarf í sveitastjórnum víða um land. Flokkurinn er reiðubúinn til þess að axla enn frekari ábyrgð í sveitarstjórnum landsins og ætlar sér að gera það.

Ég er sannfærður um að hugmyndir og áherslur Samfylkingarinnar eiga samleið með íslensku þjóðinni. Samfylkingin býður upp á frjálslyndan valkost þar sem einstaklingarnir og viðskiptalífið fá að njóta sín, samhliða því sem að öflugt velferðar- og menntakerfi blómstrar.

Hátækni og stjórnvöld

Þingmenn Samfylkingarinnar fóru um daginn í viðamikla útrás í öll kjördæmi landsins. Þar hittum við fjöldann allan af fólki og kynntumst ýmsum fyrirtækjum og stofnunum.

Afar fróðlegt var að heimsækja nokkur hátæknifyrirtæki s.s. Marel, Orf-líftækni, CCP-tölvuleikjafyrirtækið, Actavis og Marorku. Hjá þessum fyrirtækjum blasti við frumkvæði, áræðni og mikill sköpunarkraftur.

Hins vegar bentu öll þessi fyrirtæki á ákveðið skilningsleysi meðal stjórnvalda. Á meðan önnur ríki gera allt sem í þeirra valdi stendur til að gera starfsumhverfi hátækni- og sprotafyrirtækja aðlaðandi mæta þessi fyrirtæki áhugaleysi og skilningsleysi hér á landi. Meðal annars var bent á of lága rannsóknarstyrki, óhagstæðar skattareglur miðað við önnur lönd, gengisóvissu og væntanlegan skort á iðn- og raunvísindamenntuðu fólki.
Þögn Samtaka atvinnulífsins
Flest þessara fyrirtækja bentu sömuleiðis á þann gríðarlega ókost sem felst í íslensku krónunni. Það er alveg ljóst að íslensk fyrirtæki búa ekki við stöðugleika á meðan íslenska krónan er við lýði. Þegar allt að 40% sveiflur eru á gjaldmiðlinum er erfitt að gera áætlanir fram í tímann. Full aðild að Evrópusambandinu með evruna sem gjaldmiðil myndi færa íslenskum fyrirtækjum langþráðan stöðugleika ásamt gríðarlegum möguleikum til vaxtar og velferðar.

Alls staðar annars staðar í Evrópu hefur viðskiptalífið á viðkomandi stað gegnt lykilhlutverki í þrýstingnum fyrir aðild að Evrópusambandinu enda hagsmunirnir augljósir. En eins og einn forstjórinn sagði á þessum fundum þá er það mjög sérstakt að Samtök atvinnulífsins og Viðskiptaráð Íslands hafi ekki ályktað fyrir ESB aðild Íslands eins og öll önnur sambærileg samtök erlendis hafa gert. Þögn þessara aðila er ekki í samræmi við hagsmuni íslenskra fyrirtækja.
Sæeyru og hjúkrunarheimili
Sömuleiðis tók ég þátt í útrásinni í Suðurkjördæmi og sá í fyrsta skipti með eigin augu lifandi fyrirbæri sem heitir sæeyru. Minn hópur heimsótti þar m.a. eldisstöðvar, hitaveitu, grunnskóla og hjúkrunarheimili.

Það er alltaf fróðlegt að kynnast mismunandi sviðum atvinnulífsins og sjá vandann með eigin augum sem mörg fyrirtæki og stofnanir þurfa að kljást við á hverjum degi.

Skattbyrðin eykst á valdatíma ríkisstjórnarinnar

Það er alveg með ólíkindum hvað ríkisstjórnarflokkarnir eru iðnir við að berja höfðinu við steininn þegar kemur að skattamálum.
Það er alveg óumdeilt að skattbyrði einstaklinga hefur þyngst á valdatíma Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Þetta viðurkenna stjórnarliðar venjulega í fjórðu aukasetningu en bæta því við að það sé einfaldlega eðlilegt og óhjákvæmilegt. Það er hins vegar rangt. Það er vel hægt að létta skattbyrði af viðkomandi einstaklingum þótt tekjur hans hækki. T.d. mætti gera það með því að hækka skattleysismörkin. Skattleysismörkin hafa nefnilega setið eftir í tíð þessarar ríkisstjórnar.
Launahækkun þarf ekki að þýða aukna skattbyrði
Þegar stjórnarflokkarnir halda því fram að aukin skattbyrði sé vegna kaupmáttaraukningar og launahækkana þá má vísa til þess að aukning kaupmáttar á árum áður þýddi ekki sjálfkrafa þyngingu á skattbyrði. Þannig nutu landsmenn mikilla kaupmáttaraukningar bæði upp úr 1970 og aftur 1986 og 1987 án þess að skattbyrðin ryki upp. Það er fyrst eftir að tenging persónuafsláttar og vísitölu var rofin 1995 sem skattbyrði tók að rjúka upp samfara launahækkunum.

Samkvæmt tölum OECD hefur skattbyrði einstaklinga hvergi aukist jafnmikið og á Íslandi frá árinu 1990 að Grikklandi undanskildu. Og skattbyrðin hefur aukist mest hjá tekjulægstu hópunum og millitekjufólkinu.
Tölur ráðherrans staðfesta aukna skattbyrði
Jafnvel í svari sjálfs fjármálaráðherra við fyrirspurn þingmanna Samfylkingarinnar kemur fram svart á hvítu að skattbyrði allra tekjuhópa hefur þyngst frá árinu 2002 að einum hópi undanskildum. Það eru þeir 10% einstaklinga sem hafa hæstu tekjurnar. Skattbyrði þess eina hóps hefur minnkað.

Um 95% hjóna og sambúðarfólks og 75% einstaklinga greiða nú hærra hlutfall tekna sinna í tekjuskatt en árið 1995 þegar núverandi ríkisstjórn tók við. Þetta var staðfest í skriflegu svari þáverandi fjármálaráðherra, Geirs H. Haarde, við fyrirspurn þingmanns Samfylkingarinnar og tekur til áranna 1995-2002. Þáverandi fjármálaráðherra virtist vera ósáttur við sitt eigið svar og jafnvel ósammála sínum eigin tölum. Spurningar þingmannsins sagði hann að hefðu verið “lymskufullar” þegar blaðamaður spurði hann efnislega hvort hann tryði þeim ekki.
Tvöföldun á skattgreiðslum til ríkisins
Í annarri fyrirspurn kemur síðan fram í svari fjármálaráðherra að skattgreiðslur einstaklinga til ríkisins (tekjuskattur, hátekjuskattur og eignarskattur) voru á föstu verðlagi ársins 2003 um 37 milljarðar kr. árið 1995 en voru orðnar 66 milljarða kr. árið 2003. Þær höfðu næstum tvöfaldast á valdatímabili þessarar ríkisstjórnar.

Þetta eru allt saman hins vegar allt tölur frá fjármálaráðherranum sjálfum og því engin ástæða til að tortryggja þær.
Í þessari umræðu er skattbyrði lykilhugtakið en það er sá hluti tekna sem er greiddur í skatt. Skattbyrði einstaklinga hefur aukist hvernig sem litið er á það þrátt fyrir lækkun á prósentuhlutfalli tekjuskattsins.

Af hverju er matvælaverð svo hátt?

Undanfarin misseri hefur Samfylkingin verið í fararbroddi í umræðu um lækkun matvælaverðs á Íslandi. Samfylkingin hefur lagt áherslu á að stuðla að því að matvælaverð lækki hérlendis og ítrekað lagt fram þingmál á Alþingi sem lúta að lækkun matvælaverðs.

Stjórnarflokkarnir hafa hins vegar fellt þær tillögur. Nýjustu viðbrögð ríkisstjórnarinnar við háu matvælaverði eru svo þau að skipa nefnd til þess að kanna matvælaverðið!
Mesta hækkunin á Íslandi frá 1995
Fjölmargar skýrslur og úttektir á orsökum hás matvælaverðs á Íslandi liggja hins vegar fyrir. Samkvæmt svari forsætisráðherra við fyrirspurn þingmanna Samfylkingarinnar frá árinu 2001 hækkaði matvælaverð á Íslandi mest af öllum Norðurlöndunum frá árinu 1995 þegar þessi ríkisstjórn tók við völdum.

Það var svo að frumkvæði þingmanna Samfylkingarinnar að Hagstofa Íslands gerði skýrslu um samanburð á matvælaverði milli Íslands og ríkja Evrópu árið 2002. Í skýrslunni kemur fram að matvælaverð á Íslandi er að meðaltali um 50% hærra en í ESB ríkjunum og talsvert hærra en í hinum Norðurlöndunum. Öllum má vera ljóst að almenning munar um þessar upphæðir.
Í skýrslunni er einnig greint frá því að að ríkidæmi þjóða útskýrir ekki að öllu leyti þennan mikla verðmun, enda eru margar af þessum samanburðarþjóðum ríkari þjóðir en Ísland.
Orsakir hás matvælaverðs ljósar
Í svörum þriggja ráðherra við fyrirspurnum þingmanna Samfylkingarinnar síðastliðinn vetur kom fram að ekki hefur verið brugðist við þeim ábendingum sem er að finna í skýrslunni um leiðir til lækkunar á matvælaverði. Í skýrslu frá Samkeppniseftirlitinu frá 2005 kemur fram að matvælaverð er 42% hærra hér á landi en annars staðar í Evrópu. Þar kemur fram að orsakir hins geysiháa matvælaverðs hér á landi sé ekki hægt að rekja til hærri flutningskostnaðar nema að litlu leyti.

Einnig má benda á gagnlega skýrslu frá Rannsóknarsetri verslunarinnar og á skýrslu Rannsóknarmiðstöðvar um samfélags- og efnahagsmál um orsakir á háu matvælaverði ásamt fjölmörgum könnunum Neytendasamtakanna. Það er því ljóst að verðmunurinn og ástæður hans hafa verið rækilega kannaðar af ýmsum fagaðilum.
Enn ein nefndin
Það blasir því við að það er algjörlega óþarft hjá ríkisstjórninni að skipa nefnd til þess að kanna matvælaverð hérlendis. Ítarlegar skýrslur og gögn um hið háa matvælaverð liggja nú þegar fyrir. Enn ein nefndin er ekki lausnin. Það vantar einfaldlega aðgerðir.
Leiðirnar sem unnt er að fara til þess að stuðla að lægra matvælaverði liggja sömuleiðis nú þegar fyrir og virðast öllum ljósar nema ríkisstjórnarflokkunum, sem nú vilja setja vandamálið í nefnd.

Ef ríkisstjórnin hefur áhuga á því að stuðla að lægra matvælaverði ætti hún að endurskoða vörugjöld og tolla, lækka virðisaukaskatt af matvælum, auka samkeppniseftirlit og draga úr innflutningshömlum. Ríkisstjórnin hefur hins vegar valið aðra leið. Hún skipaði nefnd.

Viðskiptalífið hagnast á aðild að ESB

Það hefur ekki farið mikið fyrir umræðunni um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu að undanförnu. Þó er þessi spurning ein mikilvægasta spurning samtímans. Ég er sannfærður um að með aðild Íslands að Evrópusambandinu munu lífskjör á Íslandi batna til muna.

Í þessu greinakorni ætla ég eingöngu að fjalla um áhrif aðildar á íslenskt viðskiptalíf en áhrifin á fullveldið, fiskinn, landbúnaðinn og landsbyggðina má finna í öðrum greinum mínum (sjá s.s. /default.asp?news_id=2691,
/default.asp?news_id=4034,
/default.asp?news_id=4042 og
/default.asp?news_id=2243).
ESB er stærsta viðskiptablokk í heimi
ESB er stærsta viðskiptablokk í heimi, með um 15% alls innflutnings í heiminum og um 16% útflutnings og er það hærra hlutfall en Bandaríkin hafa. ESB er með um 20% af vöruviðskiptum heimsins en Bandaríkin eru með 16% og Japan er með 9%.
ESB er með um 25% af útflutningi þjónustu en til samanburðar má nefna að Bandaríkin eru með 19% og Japan er með 9%. Í ESB eru 25 ríki og um 500 milljónir íbúa. Slíkt veitir evrópskum fyrirtækjum innan ESB yfirburðasamningsstöðu gagnvart öðrum ríkjum. Um 60% af útflutningi og 58% innflutnings Íslands kemur frá og fer til markaða innan Evrópusambandsins. 66% af útflutningi Íslendinga fer til ríkja EES og 70% innflutnings er frá EES ríkjum.

Með þátttöku í ESB yrðu Evrópusambandslöndin að heimamarkaði íslenskra fyrirtækja. Viðskipti milli Íslands og ESB yrðu jafneinföld og viðskipti milli Akureyrar og Vestmannaeyja. Ísland yrði hluti af sterkustu viðskiptablokk heims og myndi taka þátt í að móta viðskiptastefnu hennar.
Matvælaverð myndi lækka við aðild
ESB er tollabandalag. Í því felst að engir tollar eru í viðskiptum milli ríkjanna, vöruflæði milli þeirra er frjálst og tollgæsla á sér ekki stað á innri landamærum þó svo að eftirlit vegna t.d. fíkniefnaleitar haldi áfram. Allir tollar milli Íslands og annarra ESB ríkja myndu falla niður. Þetta hefði í för með sér gífurlegt hagræði fyrir íslenska inn- og útflytjendur og sparnað fyrir tollayfirvöld. Jafnframt myndu viðskipti milli ESB ríkja og Íslands stóraukast.

Verð til neytenda myndi stórlega lækka og yrði almenningur fljótt vart við lægra verð á matarkörfunni þar sem verð á nauðsynjavörum er um 40-70% lægra í nágrannaríkjum okkar í ESB. Þegar Svíar og Finnar urðu aðilar að ESB árið 1995 lækkaði matvælaverð í löndunum tveimur til muna.
Erlendar fjárfestingar ykjust
Fjárfesting útlendinga í íslenska hagkerfinu er ein sú minnsta í allri Evrópu enda eru útlendingar tregir að fjárfesta hér á landi vegna þess að við erum ekki í ESB. Öll viðskipti myndu einfaldlega blómstra við aðild Íslands að ESB enda er megintilgangur ESB að auka viðskipti og auðvelda þau milli ríkja. Með inngöngu í ESB yrðu erlend fyrirtæki fúsari til að fjárfesta hér á landi enda væru þau að starfa á markaði sem þau þekktu út og inn og með gjaldmiðli sem þau treystu.
Fjölmargir viðskiptasamningar
Ríki ESB standa saman að viðskiptasamningum og samningar sem gerðir eru ná til allra ríkjanna. Samningsstaða Íslendinga myndi styrkjast því við hefðum þá stærsta viðskiptaveldi heims sem bakhjarl. ESB þátttaka felur í sér greiðari aðgang að fjölda erlendra markaða enda hefur ESB mun fleiri og umfangsmeiri viðskiptasamninga við þriðja ríki en Ísland getur státað af. ESB hefur samið við um 30 ríki í Evrópu, Afríku, Asíu og S-Ameríku.

Við inngöngu í Evrópusambandinu myndu Íslendingar ganga inn í þá viðskipta- og fiskveiðisamninga sem ESB hefur gert við önnur ríki, nema við gerðum sérstaka kröfu um undanþágu frá þeim til lengri eða skemmri tíma. Slíkt væri þó mjög ótrúlegt þar sem samningarnir miðast að auknu frelsi í viðskiptum og tryggja allir þeir fiskveiðisamningar sem ESB hefur gert við 27 ríki, þjóðum ESB aukna fiskveiðimöguleika.
Efling lítilla og meðalstórra fyrirtækja
Innan ESB hefur verið lögð sérstök áhersla á að efla lítil og meðalstór fyrirtæki sem geta fengið fjármagn úr uppbyggingarsjóðum til nýsköpunar. Flest íslensk fyrirtæki nytu því góðs af inngöngu Íslands í ESB. Utanríkisviðskiptastefna ESB byggist í raun á því að afla fyrirtækjum og einstaklingum innan ESB sem greiðastan aðgang að mörkuðum víða um heim.

Oft heyrast hræðilegar sögur um staðlaáráttu ESB en í raun semur ESB enga staðla sjálft heldur hefur ESB samið við frjáls staðlasamtök sem eru standa saman af viðkomandi hagsmunahópum. Fyrirtækin sjálf leita eftir þessum stöðlum. Markmiðið með stöðlum er að auðvelda viðskipti milli landa á innri markaðinum og ná fram hagkvæmni í framleiðslu. Staðlarnir koma einnig í veg fyrir höft á viðskiptunum.
Evran eykur hagvöxt og viðskipti
Í upphafi árs 2002 komu á sjónarsviðið peningaseðlar og mynt í evrum og gömlu gjaldmiðlar flestra ríkja ESB hurfu algerlega um mitt árið. Aðeins ríki ESB geta tekið þátt í hinu eiginlega myntsamstarfi. Með upptöku evrunnar urðu öll viðskipti innan svæðisins einfaldari og auðveldari. Þátttaka Íslands í efnahags- og myntbandalagi ESB myndi stuðla að auknum stöðugleika og lægri vöxtum.

Evran mun leiða til lægri viðskiptakostnaðar og hagvaxtaráhrif evrunnar innan svæðisins munu örva viðskipti. Þátttakan í myntsamstarfinu leiðir til minni verðbólgu en ella væri. Sameiginlegur gjaldmiðill leiðir að auki til aukinna fjárfestinga og hefur örvandi áhrif á vinnumarkaðinn því með stöðugu verðlagi skapast aðstæður fyrir aukna atvinnu og betri lífskjör og vextir haldast í skefjum. Neytendur njóta góðs af auðveldari verðsamanburði milli landa sem síðan skapar aðhald gagnvart fyrirtækjum.

Sameiginleg mynt dregur úr gengisáhættu og minnkar kostnaðinn við að skipta úr einum gjaldmiðli í annan og gerir ferðalög auðveldari en áður var. Með evrunni sparast kostnaður vegna gjaldmiðlaskipta sem er áætlaður allt að 0,5% af landsframleiðslu ríkjanna.
Krónan er handónýtur gjaldmiðill
Íslensk fyrirtæki þurfa nú að búa við sveiflur í tekjum og afkomu vegna gengissveiflna íslensku krónunnar og kostar það milljarða á hverju ári. Nú þurfa íslensk fyrirtæki að þurfa að þola allt að 40% sveiflu í íslensku krónunni og það gengur auðvitað ekki til lengri tíma. Einnig kostar marga milljarða að halda úti eigin gjaldmiðli sem margir telja vera handónýta mynt sem hvergi er gildur gjaldmiðill nema á Íslandi.

Sameiginleg mynt eykur framleiðni og hagsæld vegna minni viðskiptakostnaðar, stöðugra verðlags, hreyfanlegra vinnuafls, auðveldari verðsamanburðar, öflugri fjármálamarkaðar, minni gengisáhættu, lægri vaxta og sparnaðar vegna gjaldmiðlaskipta. Einnig mun fjármagnsmarkaðurinn í heild eflast og stækka við myntsamrumann.

Hagþróun þeirra ríkja ESB sem bjuggu við ólíka hagsveiflu en þá sem mátti finna hjá meginþorra ESB ríkjanna, t.d. Finnland og Írland, hefur ekki farið úr böndunum við þátttöku þeirra í myntbandalaginu.
Gríðarlegur ávinningur fyrir íslensk fyrirtæki og heimili
Fjárhagslegur ávinningur af inngöngu okkar í ESB er gífurlegur og má telja að hann yrði tugmilljarða króna. Þar sem íslenska hagkerfið er ekki nema um 1/2000 af hagkerfi ESB verður ávinningur ESB ríkja af fríverslun við Ísland vart mælanlegur en aftur á móti er ávinningur Íslands af fríverslun við ESB mikill.
Aðgangur að mörkuðum ESB yrði greiðari, meiri samkeppni yrði á heimamarkaði, viðskiptakostnaður myndi lækka, kjör neytenda myndu stórbatna, tollar féllu niður, tæknilegar viðskiptahindranir myndu hverfa og almennar viðskiptahindranir hyrfu, framleiðslukostnaður myndi lækka og stærðarhagkvæmni hjá íslenskum fyrirtækjum myndi aukast.

Þá myndu vextir lækka, fjárfestingar milli svæðanna eflast til muna, framleiðsla Íslendinga í landbúnaði myndi þróast í þá átt sem hún er hvað hagkvæmust, starfsskilyrði íslenskra fyrirtækja batna og margt fleira sem hefur í för með sér að hver króna sem Ísland ver til ESB kemur margföld til baka.
Þarf að heyrast meira í íslensku viðskiptalífi
En til að aðild Íslands að Evrópusambandinu verði að veruleika þarf að heyrast mun meira í íslensku viðskiptalífi um þessa miklu hagsmuni sem eru húfi fyrir íslensk fyrirtæki. Í þeim löndum sem hafa gengið í Evrópusambandið, hvort sem það er Svíþjóð eða Malta, hefur viðskiptalífið iðulega barist fyrir aðildinni og hefur það án efa gert gæfumuninn.