Að hengja bakara fyrir smið

Sunnudagsviðtal Evu Maríu í Kastljósinu fór vel af stað og viðtal hennar við Davíð Oddsson fyrrverandi forsætisráðherra var fróðlegt og áheyrilegt. Gamli flokksformaðurinn gat augljóslega ekki setið á sér og er því kominn í nettan pólitískan hasar á nýja leik. Hann um það. En ummæli Davíðs Oddssonar um dómstóla landsins vöktu einna helst athygli mína. Sér í lagi þau ummæli hans að dómskerfi landsins sé vanmáttugt og það sé slæmt ef íslenska dómskerfið ráði aðeins við smámál á borð við gæsluvarðhald og innbrot í sjoppur en ekki stórmál eins og Baugsmálið og málverkafölsunarmálið.
Hér virðist formaðurinn fyrrverandi vera farinn að gleyma sinni lögfræði. Gagnrýnin ætti ekki að beinast að dómstólunum heldur að ákæruvaldinu. Það eru mál ríkislögreglustjóraembættisins sem hefur ítrekað verið vísað frá dómi vegna þess að þau hafa ekki þótt tæk til meðferðar. Það gilda ákveðnar reglur um það hvernig ákærur skulu t.d. settar fram sem ákæruvaldið verður að fylgja en á því hefur verið misbrestur með þeim afleiðingum að dómstólarnir hafa þurft að vísa málum frá dómi.
Fjármunum skattborgara hefur verið sóað í Baugsmálinu og í málverkafölsunarmálinu svokallaða því að á meðferð ákæruvaldsins hafa verið slíkir annmarkar að dómstólarnir hafa ekki getað tekið mál til efnislegrar meðferðar. Þar liggur hundurinn grafinn. Sú staðreynd er til þess fallin að skapa vantraust á ákæruvaldinu sem ber ábyrgðina á málalokum þessara stóru mála. Ég er forsætisráðherranum fyrrverandi sammála um það að málalokin eru til þess fallin að skapa vantraust, en ekki á dómstólunum heldur á ákæruvaldinu.

Leyniþjónusta í staðinn fyrir herinn?

Björn Bjarnason dómsmálaráðherra má eiga það að hugmyndir hans vekja athygli. En það þýðir ekki að hugmyndir hans séu endilega góðar. Nú vill hann sannfæra þjóðina um nauðsyn þess að stofna leyniþjónustu. Síðastliðið var samþykkt frumvarp dómsmálaráðherra um sérstaka greiningardeild Ríkislögreglustjóra sem rannsaka á landráð og skipulagða glæpastarfsemi, hryðjuverk og óvini ríkisins. Slík deild er algjört nýmæli hér á landi og á hún m.a. að sinna rannsóknum áður en nokkur glæpur er framinn. Í umræðunni um greiningardeildina boðaði ráðherann að valdheimildir til þessarar greiningardeildar verði auknar í framtíðinni.

Engin þörf fyrir leyniþjónustu, en ástæða til að óttast hana
Og nú ætlar Björn Bjarnason að ganga enn lengra og er farinn að tala fyrir íslenskri leyniþjónustu. Að mínu mati er engin þörf á leyniþjónustu á Íslandi. Það er hins vegar full ástæða til að óttast slíka starfsemi. Vonandi man almenningur eftir aðgerðum ríkisvaldsins gegn Falun Gong en þá komu íslensk stjórnvöld á fót fangabúðum í Njarðvík og stöðvuðu ferðamenn á grundvelli litarhafts og studdust við svarta lista um meinta iðkendur Falun Gong. Það er áhugavert að velta því fyrir sér hvaða hlutverki leyniþjónustan hefði getað gegnt við þessar aðstæður.

Hættan á misnotkun á starfsemi á borð við leyniþjónustu er svo sannarlega fyrir hendi. Og það að tengja brotthvarf hersins við hugsanlega þörf á slíku apparati tekur engu tali. Bandaríski herinn var aldrei með leyniþjónustu fyrir Ísland og því þarf ekki að setja á fót slíka starfsemi vegna brotthvarfs hans.

Að auki má benda á að íslensk stjórnvöld hafa ekki sýnt af sér þann sóma eða þroska að afhenda gögn sem varða hleranir og stendur nú virtur lögmaður í stappi við yfirvöld um afhendingu þessara sjálfsögðu gagna.
Verkin tala
Séu þessar áherslur dómsmálaráðherrans settar í samhengi við fyrri verk hans aukast áhyggjurnar enn frekar. Nýlega lagði dómsmálaráðherra fram lagafrumvarp sem átti að heimila símhleranir án dómsúrskurðar. Hann lagði einnig til frumvarp sem heimilar lögreglu að halda eftir gögnum frá verjanda ótímabundið. Ráðherrann hefur þrefaldað fjölda sérsveitarmanna á skömmum tíma og aukið fjárframlög til Ríkislögreglustjóra um 30%. Þá var samþykkt frumvarp Björns Bjarnasonar sem skerða möguleika fólks á gjafsókn vegna réttarhalda, sérstaklega í málum sem geta varðað málsóknir gegn ríkisvaldinu.

Útlendingalög Björns Bjarnasonar eru sömuleiðis þekkt, þar sem réttindi fjölda Íslendinga til að sameinast erlendum maka sínum á grundvelli hjúskapar voru skert vegna 24 ára reglunnar svokölluðu. Í lögunum er einnig að finna heimild til Útlendingastofnunar til að fara fram á lífsýnatöku úr útlendingum. Eitt ósanngjarnasta atriðið í þessari lagasetningu er þó sennilega það að sönnunarbyrði var snúið við þannig að Íslendingar og erlendir makar þeirra þurfa nú að sanna fyrir yfirvöldum að þeir búa ekki í málamyndahjónabandi.

Til að bæta ofan á alla þessa upptalningu hafa þingmenn Sjálfstæðisflokksins varið skilyrðislausan rétt atvinnurekenda til að taka lífsýni úr starfsfólki sínu og lögfest að afhending IP-talana í tölvum skuli vera án dómsúrskurðar.

Mér finnast þessi verk ríma afskaplega illa við hugmyndir um einstaklingsfrelsi eða þá hugmyndafræði að verja einstaklinginn fyrir ágangi ríkisvaldsins.
Frelsið fer hægt
Frelsisskerðing er oftast nær hægfara þróun en verður ekki í einu vetfangi. Aukið eftirlit og skerðing á persónuréttindum eru ætíð réttlætt með góðum tilgangi. Það er styttra í stóra bróður George Orwell en margur heldur.

Almenningur geldur fyrir efnahagsmistök ríkisstjórnarinnar

Ríkisstjórnin hefur gert mörg viðurkennd efnahagsmistök á undanförnum misserum og því miður virðist sem ríkisstjórnin læri ekki af mistökum sínum. Fyrstu mistökin voru tímasetning breytinganna á húsnæðislánamarkaðinum og sú staðreynd að þær voru gerðar í einu skrefi. Þessi ákvörðun jók þenslu og verðbólgu til muna. Húsnæðisverð snarhækkaði í kjölfarið og hefur aldrei verið eins dýrt að eignast fyrstu íbúð. Núverandi ástand getur leitt til fasteignakreppu sem hefur í för með sér að fólk mun skulda meira í fasteignum sínum en sem nemur virði þeirra.
Óstjórn og aðhaldsleysi í ríkisfjármálum
Önnur mistök ríkisstjórnarinnar eru ríkisfjármálin. Þar hefur ríkt stjórnleysi og aðhaldsleysi, sérstaklega í fjármálaráðherratíð Geirs H. Haarde.

Hið opinbera hefur tvenns konar úrræði í efnahagsstjórnun. Annars vegar peningamálastefnan sem er á könnu Seðlabankans og hins vegar ríkisfjármálin sem eru verkefni ríkisstjórnar. Fulltrúar ríkisstjórnarinnar hafa sagst vantrúuð á beitingu ríkisfjármála sem hluta af efnahagsstjórnun. Slík ummæli bera vott um fullkomna vanþekkingu á hagkerfinu. Mat ríkisstjórnarinnar og mat Seðlabankans á efnahagsástandinu er gjörólíkt og þessir aðilar vinna í sitt hvora áttina.

Ríkisstjórnin setur árlega marklaus fjárlög en fjárlögin 2000-2004 gerðu ráð fyrir 82 milljarða króna afgangi af ríkissjóði en þegar reikningurinn var gerður upp kom í ljós 8 milljarða króna halli. Skekkjan þessi ár var því upp á 90 milljarða króna. Á þetta hefur Ríkisendurskoðun bent á og gagnrýnt harðlega.
Ríkissjóður 41% dýrari en 1998
Ríkisútgjöldin hafa aukist um tæpa 100 milljarða króna frá árinu 1998. Ríkisútgjöldin fóru úr 230 milljörðum 1998 í 324 milljarða í fyrra, báðar tölur á verðlagi ársins 2005. Ríkið er því 41% dýrari í rekstri nú en árið 1998. Ekki hefur þjónusta ríkisvaldsins batnað um 41% á sama tíma.

Seðlabankinn er því miður einn í baráttunni gegn verðbólgunni, enda neitar ríkisstjórnin að horfast í augun við raunveruleikann. Einu mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum eru árásir á vegaumbætur á landsbyggðinni.
Vaxtahækkanir Seðlabankans eru hins vegar mjög kostnaðarsöm leið til að ná tökum á verðbólgunni en hins vegar eru þær rétt leið til að ná niður verðbólgunni. Hin löngu verðtryggðu lán draga þó úr mætti vaxtahækkana Seðlabankans og gera hækkanir Seðlabankans á vöxtum bitlausari en ella.
Skattalækkanir fyrir þá ríkustu
Þriðju mistökin voru skattalækkanir ríkisstjórnarinnar á kolröngum tíma, en þær renna fyrst og fremst renna til hinna ríku en ekki til venjulegs fólks í landinu. Öll hagfræði segir okkur að þensla eykst með skattalækkunum.

Ríkisstjórnin hefur heldur ekki greint frá því hvernig hún muni borga fyrir skattalækkanir fyrir hina ofurríku.
Helmingi meiri stóriðja framundan
Í fjórða lagi er það stóriðjustefna ríkisstjórnarinnar sem hefur orðið að efnahags- og umhverfisvanda. Stóriðjuframkvæmdirnar höfðu þó talvert minni bein áhrif á hagkerfið en búist var við en þær höfðu áhrif og þá ekki hvað síst á væntingarnar sem skipta miklu máli í efnahagskerfinu. Fyrirhugaðar mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar vegna Kárahnjúka urðu aldrei að veruleika. Nú hvetur ríkisstjórnin hins vegar til frekari stóriðjuframkvæmda.

Áætlaðar framkvæmdir eru helmingi meiri að umfangi en þær sem nú eru í gangi, en þær eru aftur miklu stærri en framkvæmdir síðasta áratugar. Tímasetning slíkra framkvæmda hefur afgerandi þýðingu varðandi stöðugleikann.

Mistök ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálunum er því ástæðan fyrir hinum nýja verðbólguskatti ríkisstjórnarinnar sem er ein mesta skerðing á kjörum almennings í langan tíma. Reynslan sýnir að það er ekki hægt að treysta Sjálfstæðisflokknum fyrir hagstjórninni og það er kominn tími á nýja forystu í íslenskum stjórnmálum.

Sjálfstæð hentistefna

Óttalega geta Sjálfstæðismenn stundum verið miklir hentustefnumenn. Það er ekki langt síðan að Sjálfstæðismenn svöruðu gagnrýni á skattlækkanir þeirra til hinna ofurríku á þenslutímum þannig að þær myndu ekki valda neinni þenslu, enda færi fólk betur með fjármuni sína en ríkið. Núna hentar sú röksemdarfærsla Sjálfstæðismönnum hins vegar ekki, enda sagði Árni Mathiesen fjármálaráðherra í dag að ástæðan fyrir því að þeir vildu ekki lækka stimpilgjöldin væri sú að það væri þensluástand. Til eru mýmörg önnur dæmi um þennan tvískinnung Sjálfstæðismanna. Má þar nefna afstöðu þeirra til lækkunar matarskattsins sem þeir segjast í eina röndina styðja en kjósa síðan gegn slíkri lækkun ítrekað í þinginu.
Tvískinnungur í landbúnaðarmálum
Annað dæmi eru landbúnaðarmálin en fulltrúar Sjálfstæðisflokksins hafa iðulega varið það dýra og óskilvirka kerfi þegar við höfum gagnrýnt kerfið í þinginu (hægt að sjá afstöðu Sjálfstæðismanna til landbúnaðarkerfisins og 30 milljarða króna mjólkursamningsins þeirra á http://www.althingi.is/altext/130/05/r17130447.sgml).
Tvískinnungur í ríkisútgjöldum
Í þriðja lagi mætti benda á að Sjálfstæðismenn eru í aðra röndina duglegir að gagnrýna ríkisútgjöld en á móti kemur að enginn stjórnmálaflokkur hefur aukið umsvif ríkisvaldsins eins mikið og þeir. Frá árinu 1998 hafa ríkisútgjöldin aukist um tæpa 100 milljarða króna á verðlagi ársins 2005. Ríkið er því 41% dýrari í rekstri nú en árið 1998.
Tvískinnungur gagnvart friðhelgi einkalífs
Og afstaða Sjálfstæðisflokksins til friðhelgi einkalífs og persónuréttinda er sömuleiðis nokkuð sérkennileg. Í orði er flokknum mjög umhugað um þessi réttindi, en verkin tala tala og þau eru ekki glæsileg. Stofnun sérstakrar greiningardeildar Ríkislögreglustjóra, afturhaldssöm útlendingalög, frumvarp um símhleranir án dómúrskurðar, afhending IP-talna í tölvum án dómsúrskurðar, skertar gjafsóknarheimildar, aðgerðirnar gegn Falun Gong og síðan réttlæting þingmanna Sjálfstæðismanna á skilyrðislausri lífsýnatöku úr starfsfólki.

Flokksþing hafnar breiddinni

Úrslit á flokksþingi Framsóknarflokksins voru fyrirsjáanleg. Jón Sigurðsson er nýr formaður Framsóknarflokksins og Guðni Ágústsson er varaformaður. Síðustu daga sást hins vegar vel hve sterk staða Sivjar Friðleifsdóttur er. Hún kom fram á allra síðustu dögum, augsýnilega vel undirbúin og fékk mjög góða kosningu. Hún fékk 44% greiddra atkvæða þrátt fyrir þá staðreynd að Halldór Ásgrímsson studdi Jón Sigurðsson og sömuleiðis mikill meirihluti þingflokks. Hins vegar mætti jafnvel halda því fram að sterk staða Sivjar væri að hluta til einmitt vegna stuðnings Halldórs Ásgrímssonar og stuðnings þingflokksins.
Tveir miðaldra íhaldskarlar
Vandi Framsóknarflokksins hefur að mörgu leyti stafað af því hve flokksforystan og jafnvel þingflokkurinn að einhverju leyti hefur fjarlægst grasrótina í flokknum. Það verður einnig að viðurkennast að nýr forystudúett Framsóknar er ekki mjög spennandi, tveir miðaldra íhaldskarlar. Auðvitað þarf að vera til staðar ákveðin breidd í forystusveitinni, bæði hvað varðar kynferði og kynslóðabil. Flokksþing Framsóknar kaus að hafna slíkri breidd. Framsóknarflokkurinn stóð frammi fyrir einstöku tækifæri. Tvær konur buðu sig fram, til formanns og varaformanns, en hvorug náði kjöri. Í því ljósi verða úrslitin að teljast áfall fyrir kvennahreyfingu flokksins.

Siv næsti formaður Framsóknarflokksins
Siv og Guðni sem hvorugt naut stuðnings Halldórsarmsins komast sterk frá flokksþinginu - og ég spái því að Siv verði formaður Framsóknarflokksins hvenær sem það verður. Siv hefur sýnt það og sannað hvers hún er megnug. Hún missti ráðherrastólinn þegar Framsóknarflokkurinn lét umhverfisráðuneytið til Sjálfstæðisflokksins. Sú ákvörðun reyndist afdrifarík, ekki síst fyrir Halldór Ásgrímsson. Siv hefur nú fengið ráðherraembætti á ný og er enn sterkari fyrir vikið.

Guðni og Halldór
Það vakti athygli mína að Guðni minntist ekki einu orði á á Halldór Ásgrímsson í ræðu sinni eftir að úrslit lágu fyrir í varaformannskjöri. Það gerði hins vegar Jón Sigurðsson sem þakkaði Halldóri kærlega fyrir störf hans í þágu flokksins og þjóðarinnar. Ræðurnar tvær birtu þann ágreining sem hefur verið í forystunni og það verður fróðlegt að sjá hvernig ný forysta mun ná saman.

Hamingjuóskir til hinna fjölmörgu sigurvegara
Sæunn Stefánsdóttir er verðug þess að hljóta ritaraembættið. Við kynntumst í MR og störfuðum saman í nemendafélaginu Framtíðinni og ég veit að þar fer hörkukona, dugleg og skynsöm. Að lokum er ástæða til að óska sigurvegurum þessa flokksþings innilega til hamingju með árangurinn.

Ríkisstjórnin hótar eldri borgurum

Ólafur Ólafsson, formaður Landssambands eldri borgara greindi frá því í dag, að ríkisstjórnin hafi hótað forsvarsmönnum Landssambands eldri borgara því, að ef þeir skrifuðu ekki undir viljayfirlýsingu um málefni eldri borgara, yrði fjármagn í hjúkrunarheimilin og heimaþjónustu ekki tryggt. Á mannamáli: ef menn skrifuðu ekki undir viljayfirlýsinguna fengju þeir sennilega ekki neitt. Vinnubrögð ríkisstjórnarinnar eru mjög upplýsandi um þankagang ríkisstjórnarinnar. Þarna sýnir ríkisstjórnin sitt rétta andlit gagnvart eldri borgurum og um leið er hagsmunasamtökum eldri borgara sýnd alveg ótrúleg vanvirðing.

Forkastanleg vinnubrögð
Með slíkum hótunum er ríkisstjórnin að neyða eldri borgara til undirskriftar að viljayfirlýsingu sem ríkisstjórnin mun síðan flagga í aðdraganda kosninga. Að neyða Landsambandið til undirskriftar að yfirlýsingu sem það er ekki fyllilega ánægt með.
Útspil ríkisstjórnarinnar í málefnum eldri borgara hefur ekkert með skilning ríkisstjórnarinnar á högum eldri borgara að gera en hins vegar allt með kosningaáróður að gera. Svo hart ganga menn fram til þess að tryggja heppilegan áróður að Landsambandinu var hótað að tækju þeir ekki þátt myndu það finna fyrir því.
Sami leikur fyrir síðustu kosningar
Ríkisstjórnin lék einmitt þennan leik rétt fyrir síðustu alþingiskosningar en þá var einnig gert samkomulag við eldri borgara. Að loknum kosningum var samkomulagið svo svikið eins og menn muna. Auðvitað ætti það að vera metnaður ríkisstjórnarinnar að bæta stöðu eldri borgara í samfélaginu en svo er sannarlega ekki hjá þessari ríkisstjórn. Það vita eldri borgarar og finna. Málefni eldri borgara eru síður en svo forgangsmál ríkisstjórnarinnar.
Sviðin jörð í málefnum eldri borgara
Ef litið er á heildarmyndina kemur sviðin jörð í málefnum eldri borgara í ljós. Þriðji hver eldri borgari þarf að lifa á 100 þúsund krónum eða minna á mánuði. Mikill skortur er á búsetuúrræðum fyrir eldri borgara og heimahjúkrun hér á landi er talsvert minni en tíðkast á öllum hinum Norðurlöndunum.

Um 400 eldri borgarar eru í brýnni þörf eftir hjúkrunarrýmum. Á annað hundrað eldri borgara liggja á Landspítalanum eftir að meðferð þeirra þar lýkur. Setuverkföll hafa viðgengst á öldrunarheimilum vegna lágra daggjalda frá ríkinu. Og lágar tekjur eldri borgara eru nú skattlagðar í fyrsta skipti og eldri borgarar búa við harkalegar skerðingarreglur hins opinbera. Þetta er veruleikinn sem eldri borgarar búa við og því þarf að fá viljayfirlýsingu fyrir kosningar svo hægt sé að beina sjónum manna annað.
Verðbólguskattur ríkisstjórnarinnar étur hækkanirnar
Vert er að hafa í huga að í nýrri viljayfirlýsingu ríkisstjórnarinnar og eldri borgara er einungis verið að skila tilbaka hluta af þeim umfangsmiklu skerðingum sem aldraðir hafa orðið fyrir í valdatíð þessarar ríkisstjórnar. Og í ofanálag mun einungis þriðjungur þeirrar hækkunar sem nú mun eiga sér stað skila sér í vasa fólk vegna hins nýja verðbólguskatts sem ríkisstjórnin stendur fyrir.

Ríkisstjórn hinna útvöldu

Ákvarðanir ríkisstjórnarinnar í ríkis- og skattamálum undanfarin ár endurspegla grundvallarmun á ríkisstjórnarflokkunum og Samfylkingunni. Ef aðgerðir ríkisstjórnarinnar í skatta- og velferðarmálum eru teknar saman kemur í ljós rauður þráður þar sem þrengt er að venjulegu fólki og eldri borgurum. Fjármálaráðherra staðfesti nýlega í svari á Alþingi, að skattbyrði hefur aukist hjá öllum landsmönnum nema hjá þeim langtekjuhæstu. Skerðing skattleysismarka, sem að mestu kemur fram eftir að þessi ríkisstjórn tók við, er svo harkaleg að ríkissjóður hefur tekið tugi milljarða króna meira til sín en ef skattleysismörk hefðu haldið raungildi sínu.

Fyrirhuguð hækkun á skattleysismörkum, sem náðist í gegn af hálfu verkalýðshreyfingarinnar þrátt fyrir mótþróa ríkisstjórnarflokkanna, er nánast helmingi lægri en það sem hefði þurft til þess að skattleysismörkin ættu að vera jafnhá og þau voru þegar þessi ríkisstjórn tók við völdum.
Ný skattheimta á eldri borgara
Hafin er áður óþekkt skattheimta á eldri borgurum og öryrkjum. Landssamband eldri borgara hefur bent á að eldri borgari með 110.000 kr. í tekjur hefur nú þurft að greiða um 14% af tekjum sínum í skatt. En sami eldri borgari greiddi einungis 1,5% á árinu 1988. Öryrkjabandalagið bendir sömuleiðis á að lífeyrisþegi sem fær einungis greiddar bætur almannatrygginga greiði jafngildi tveggja mánaða útborgunar á ári hverju í beina skatta.
Um 30.000 manns eru með tekjur undir 100.000 kr. í landinu og þeir greiða nú tvo milljarða í skatta sem þeir gerðu ekki áður en þessi ríkisstjórn tók við völdum.
Almenningur borgar brúsann
Nú hefur svo þessi kjaraskerðing ríkisstjórnarinnar til margra ára verið notuð sem skiptimynt í kjaraviðræðum sem sýnir skipsbrot hennar í efnahagsmálum. Eftir stendur að það er fólkið í landinu sem borgar brúsann og ríkisstjórnin mun hreykja sér af samningum sem almenningur greiðir sjálfur fyrir. Vinnuveitendur eru vitaskuld himinlifandi að ríkið borgi kjarasamningana fyrir þá.

En með þessari ákvörðun hefur ríkisstjórnin hins vegar ekki aðeins svikið sitt helsta kosningarloforð um flata lækkun á tekjuskattsprósentunni heldur einnig viðurkennt að sú skattastefna þjónaði ekki hagsmunum venjulegs fólks í landinu heldur fyrst og fremst hinum útvöldu og efnamestu.
Ríkisstjórnin hyglar hinum efnamestu
Hugmyndafræði ríkisstjórnarflokkanna sést einnig vel í þeim skattaaðgerðum sem þeir lögfestu. Um 60% af lækkuninni átti að renna til 25% tekjuhæstu einstaklinganna en aðeins um 2% fara til lægstu 25%. Það þýðir í reynd að þeir allra tekjuhæstu fá mest og þeir allra tekjulægstu fá nær ekkert. Nærri 25% af heildarlækkuninni átti að fara til þeirra 5% tekjuhæstu. En einungis 0,1% af heildarlækkuninni átti að fara til 5% tekjulægstu.

Sömu sögu er að segja frá eignarskattslækkuninni. Um 24% af eignarskattslækkuninni rennur til 5% tekjuhæstu einstaklinganna. En einungis 1,2% af eignarskattslækkuninni rennur til 15% tekjulægstu einstaklinganna.

Um 1% ríkustu Íslendinganna eru með 88% af tekjum sínum sem fjármagnstekjur sem er í 10% skattþrepi. Þessir einstaklingar greiða að meðaltali um 12% af tekjum sínum í skatta á meðan fólk með meðaltekjur greiðir um 26%. Hinir efnamestu leggja því ekki fram sama hlutfall í þágu almannahags vegna skattakerfis ríkisstjórnarinnar.

Þegar allar breytingar ríkisstjórnarinnar á skattkerfinu frá 1995 eru lagðar saman kemur í ljós að maður með milljón króna mánaðarlaun þarf að greiða einum mánaðarlaunum sínum minna í skatt á ári en á meðan þarf ellilífeyrisþeginn að borga ein mánaðarlaun sín meira í skatt á ári.
Víðtækar kjaraskerðingar ríkisstjórnarinnar
Á fjölmörgum öðrum sviðum hefur ríkisstjórnin staðið fyrir víðtækum kjaraskerðingum. Má þar nefna skerðingu á vaxtabótum og barnabótum en frá árinu 1995 eru útgjöld vegna barnabóta um 10 milljörðum krónum lægri en þau hefðu verið ef barnabætur hefðu fengið að halda raungildi sínu eins og það var á árinu 1995.

Þá býr íslenskur almenningur við eitt hæsta matvælaverð í heimi vegna stefnu ríkisstjórnarinnar í skatta- og tollamálum. Sömuleiðis er lyfjaverð hér eitt það hæsta í Evrópu og Íslendingar greiða nánast dýrasta bensínverð sem þekkist.
Þjónustugjöld í heilbrigðiskerfinu og skólagjöld í ríkisreknum háskólum hafa hækkað umtalsvert undanfarin ár. Og vegna slæmrar hagstjórnar ríkisstjórnarflokkana eru vextir hvergi jafn háir og á Íslandi og verðbólgan hefur verið yfir verðbólgumarkmiði Seðlabankans í tvö ár. Þetta er nú allur árangur ríkisstjórnarinnar.

Varhugaverð tilraunastarfsemi ríkisstjórnarinnar

Eitt af fyrstu verkum nýs heilbrigðisráðherra var að koma á tvöföldu kerfi í heilbrigðisþjónustunni, eitt fyrir efnameiri og annað fyrir efnaminni. Þegar hjartalæknar sögðu sig frá samningi við Tryggingastofnun ríkisins brást heilbrigðisráðherra við með því að setja á fót afar sérkennilega útgáfu af tilvísankerfi sem bitnar helst á sjúklingum og skattgreiðendum.

Samkvæmt kerfinu getur sjúklingur eingöngu fengið niðurgreiðslu ríkisins á heilbrigðisþjónustu hjartalækna leiti hann til heilsugæslulæknis áður en hann fer til hjartalæknis. Ólíkt öðrum hugmyndum sem hafa heyrst í gegnum árin um tilvísanakerfi er hér um að ræða samningslausa lækna sem munu búa við frjálsa gjaldskrá. Þetta nýja fyrirkomulag ríkisstjórnarflokkanna í heilbrigðismálum hefur því marga galla.
Sjúklingum mismunað eftir efnahag
Í fyrsta lagi mismunar þetta kerfi sjúklingum eftir efnahag og skerðir aðgengi þeirra að nauðsynlegri þjónustu hjartalækna. Efnameiri sjúklingar geta nú farið beint til hjartalæknis og fengið þjónustu strax með því að greiða sjálfir fyrir hana fullu verði. Þar sem hjartalæknar eru samningslausir hafa þeir frjálsa gjaldskrá og geta því rukkað það verð sem þeir kjósa. Því er ekkert sem kemur í veg fyrir að efnameiri sjúklingar geti verið teknir fram fyrir í röðinni á kostnað hinna efnaminni.

Sömuleiðis er hætta á svipuð staða skapist og ríkir um tannlæknaþjónustu. Þar höfum við tvenns konar gjaldskrár, annars vegar svokallaða ráðherragjaldskrá sem er sú niðurgreiðsla sem ráðherra er tilbúinn að veita í málaflokkinn, og hins vegar hin raunverulega gjaldskrá, sem læknirinn rukkar eftir. Mismuninn, sem getur aukist með tímanum, greiða síðan sjúklingar.
Aukinn kostnaður og óhagræði fyrir sjúklinga
Í öðru lagi eykur þetta nýja fyrirkomulag kostnað og óhagræði fyrir þorra sjúklinga og sérstaklega þá efnaminni. Almenningur þarf að fara fyrst til heilsugæslulæknis til að fá tilvísun á hjartalækni, síðan til hjartalæknisins og loks til Tryggingastofnunar ríkisins til að fá hlut ríkisins greiddan.

Hefji sjúklingur leiðangur sinn hjá öðrum sérfræðilækni verður hann að fara á fjóra staði þar sem aðrir sérfræðilæknar en heimilislæknar mega ekki vísa sínum sjúklingum á hjartalækni. Hinum efnameiri nægir aftur á móti að fara á einn stað. Fyrir einstakling sem ekki eiga bíl getur þetta þýtt að taka þarf sex til átta leigubíla til að fá nauðsynlega heilbrigðisþjónustu og niðurgreiðslu. Það þarf ekki að hugsa slíkt ferðlag mikið til þess að átta sig á ótrúlegum óþægingum og ónauðsynlegum kostnaði sem fylgir þessu fyrirkomulagi.
Heildarkostnaður hins opinbera eykst
Í þriðja lagi má ætla að kerfið verði mun stjórnlausara áður og heildarkostnaður hins opinbera mun vafalítið aukast.. Á meðan stuðst var við samningaleiðina gat ráðherra ákveðið þá heildarupphæð sem átti að fara í niðurgreiðslu þjónustunnar. Afsláttarkjör mynduðust síðan þegar búið var að veita ákveðið mikið af þjónustunni.

Eftirspurn eftir hjartalæknum er vitaskuld óbreytt þrátt fyrir nýtt kerfi heilbrigðisráðherrans og niðurstaðan sú að ríkið greiðir sinn hlut fyrir þá þjónustu sem hjartasjúklingar leita sér, svo fremi sem þeir fái tilvísun frá heilsugæslunni. Heildarupphæðin á árinu getur því orðið töluvert hærri fyrir hið opinbera en sá kostnaður sem fylgt hefði samningaleiðinni.

Þetta nýja kerfi mun tvímælalaust auka kostnað og tvítekningu í kerfinu. Ákveðnar rannsóknir og hluti viðtala verða nú framkvæmdar fyrst hjá heilsugæslulæknum og svo aftur hjá hjartalæknum þegar þangað er komið.
Aðeins heilsugæslulæknar mega vísa til hjartalækna
Í fjórða lagi er einungis gert ráð fyrir að heilsugæslulæknir geti vísað á hjartalækna. Hins vegar eru fjölmargir aðrir sérfræðilæknar sem hafa getu, þekkingu og þörf til að vísa sjúklingum til hjartalæknis, t.d. lungna-, tauga-, öldrunar-, lyf- og svæfingalæknar. Forsvarsmaður Læknafélags Reykjavíkur hefur bent á að með því að takmarka rétt lækna til að vísa sjúklingum til hjartalækna sé verið verið að skerða hluta af lækningaleyfi sérfræðilækna.

Jafnframt er ekki gert ráð fyrir neinu samningssambandi milli læknanna og hins opinbera og því eru ýmsar samningsskyldur lækna gagnvart hinu opinbera ekki fyrir hendi. Samningsbundinn læknir getur t.d. ekki rukkað sjúkling um hvaða upphæð sem er eigi niðurgreiðsla hins opinbera að vera fyrir hendi. Samningslaus læknir getur hins vegar gert það. Samningsbundinn læknir hefur sömuleiðis verið bundinn ákveðnum kröfum um eftirlit og upplýsingagjöf til Tryggingastofnunar, ásamt öðrum skyldum.
Einnig er vert að benda á að þetta kerfi mun draga úr samningshvatanum. Síðan kerfið var sett á fót hefur enginn samningafundur verið haldinn á milli hjartalækna og samninganefndar heilbrigðisráðuneytisins.
Varhugavert fordæmi
Einna varhugaverðast er þó að þetta fyrirkomulag mun skapa fordæmi fyrir aðrar sérfræðistéttir. Hjartalæknar voru samningsbundnir þegar ríkjandi ástand skapaðist en kusu að segja sig frá þeim samningi. Með því að festa þetta kerfi í sessi er verið að bjóða þeirri hættu heim að aðrar sérfræðilæknastéttir fari sömu leið þegar þeirra einingamarki er náð í haust.
Niðurstaðan verður þá dýrara kerfi og fjöldi sérfræðilækna sem hafa engar samningskyldur gagnvart hinu opinbera og verða með frjálsa gjaldskrá með þeim afleiðingum að hægt er að rukkað hvaða verð sem er og þar af leiðandi þjónað sjúklingum í samræmi við efnahag.
Aðrar leiðir færar
Sérfræðilæknar hafa áður sagt sig af samningi við Tryggingastofnun. Slíkum deilum hefur hins vegar ætíð lokið með samningum og hefur greiðsluréttur almennings síðan verið tryggður með reglugerð ráðherra. Það er óskiljanlegt að nýr heilbrigðisráðherra skuli ekki reyna samningsleiðina til þrautar eins og fyrirrennarar hans hafa allir gert. Í stað þess ákveða ríkisstjórnarflokkarnir að fara í vanhugsaða tilraunastarfsemi með almannatryggingakerfið sem getur haft mjög alvarlegar afleiðingar í för með sér og erfitt getur reynst að snúa við.

Forsvarsmenn sjúklinga hjá Hjartaheillum, landssamtökum hjartasjúklinga, og SÍBS, ásamt Félagi eldri borgara í Reykjavík og formanni félags íslenskra hjúkrunarfræðinga, hafa allir talið að þetta nýja fyrirkomulag ríkisstjórnarflokkanna leiði til tvöfalds kerfis í heilbrigðiskerfinu sem mismuni eftir efnahag.

Ríkisstjórnin er með þessu að festa í sessi kerfi sem mismunar almenningi og eykur heildarkostnaðinn fyrir hið opinbera og þá sem þurfa á þjónustunni að halda.

Ríkisstjórnin heldur uppi háu matvælaverði

Ríkisstjórnarflokkarnir hafa aldrei haft áhuga á því að lækka matvælaverð á Íslandi. Samfylkingin hefur ítrekað flutt tillögur á Alþingi sem lækka matarkostnað sem skilar sér beint í vasa almennings svo um munar. Þingmenn Sjálfstæðis- og Framsóknarflokksins hafa hins vegar alltaf fellt þessar tillögur.

Margar nefndir hafa verið skipaðar og fjölmargar tillögur liggja fyrir. Það vantar ekki tillögurnar en það vantar pólitískan vilja til að framkvæma þær tillögur. Og núna hefur enn ein nefndin skilað af sér, þar sem Hallgrímur Snorrason hagstofustjóri sýnir á greinargóðan hátt hversu kostnaðarsamt þetta kerfi er fyrir fólkið í landinu.

Brýnt hagsmunamál fyrir almenning í landinu
Matvælaverð á Íslandi er um 50% hærra en hjá ESB-löndunum. Einungis tvö Evrópuríki hafa hærri virðisaukaskatt á matvæli en Ísland og sum þeirra hafa engan virðisaukaskatt á matvælum. Tolla- og vörugjaldakerfi ríkisstjórnarinnar er með því dýrasta í heimi og takmarkanir á innflutningi eru miklar.

Ríkisstjórnarflokkarnir hafa tafið þetta brýna hagsmunamál í marga áratugi en eins og í öðrum málaflokkum munu þeir spila einhverju út korteri fyrir kosningar til að stinga dúsu upp í kjósendur.
Eitt hæsta matvælaverð í heimi
Núverandi ríkisstjórn lætur íslenskar fjölskyldur greiða eitt hæsta matvælaverð í heimi. Hvenær er fólki nóg boðið? Almenningur á ekki að sætta sig við þessa kjaraskerðingu ríkisstjórnarinnar. Af hverju sættir sérhver íslensk fjölskylda sig við það að greiða tugi þúsunda á mánuði meira fyrir matvæli en hún þyrfti?

Úrræðin til að lækka matvælaverð hafa lengi verið ljós. Það þarf að fella niður vörugjöld og tolla, lækka matarskattinn, auka samkeppniseftirlit og draga úr innflutningshömlum. Þessar leiðir vill ríkisstjórn ekki fara heldur veltir hún kostnaðinum yfir á almenning í landinu.

Í þessu máli þarf pólitíska forystu og pólitískt hugrekki. Samfylkingin er reiðubúinn til að gera það sem þarf til að lækka matarverð og bæta með því kjör landsmanna.

Ríkisstjórnin svíkur landsbyggðina

Pólitísk umræða snýst oft um landsbyggðina annars vegar og höfuðborgarsvæðið hins vegar. Það væri mikið framfararskref ef hægt væri að tala um landið sem eina heild og hætta að egna þessum svæðum saman gegn hvoru öðru eins og oft vill verða í dægurþrasinu.

Fólk út á landsbyggðinni á að hafa sömu tækifæri og fólk á höfuðborgarsvæðinu og öfugt. Við eigum að skapa samfélag þar sem val og fjölbreytileiki í búsetu er tryggður. Stjórnmálamenn eiga að skapa þannig umhverfi að eðlilegt atvinnulíf geti þrifist út um allt land. Ég vil halda öllu landinu í byggð og vil að fólk geti búið áfram í sínum bæjarfélögum og notið fjölbreytilegs mannlífs og menningar.

Jöfnum tækifæri til menntunar út á landi
Það er ekki verið að biðja um forréttindi fyrir landsbyggðarfólk heldur sömu réttindi og aðrir hafa. Það er verið að biðja um að jafna lífskjörin í þessu landi okkar sem svo sannarlega þörf er á. Lítum t.d. á menntamál sem eru án ef besta byggðastefna sem völ er á. Fólk utan höfuðborgarsvæðisins hefur ekki sömu möguleika og Reykvíkingar á menntun. Og það sem meira er að fjölskyldur þurfa að greiða mun hærra verð fyrir nám barna sinna en fjölskyldur á höfuðborgarsvæðinu.

Ein af opinberum aðgerðum sem hægt væri að ráðast í er að jafna námskostnað á milli fólks sem býr á landsbyggðinni og fólks sem býr á höfuðborgarsvæðinu. Við eigum sömuleiðis að tryggja frekari valmöguleika á framhaldskóla- og háskólamenntun út á landi.

Enn á landsbyggðin að blæða
En lítið bólar á raunverulegri byggðastefnu. Á meðan slíkt situr á hakanum hjá ríkisstjórninni heyrum við af fyrirætlunum um að fresta, enn á ný, úrbótum í samgöngumálum landsbyggðarinnar. Úrbótum sem er búið er að marglofa. Og margsvíkja.

Fyrirhugaðar vegabætur úti á landi eru hvorki orsök verðbólgunnar né munu þær auka hana. Það eru aðrar aðgerðir og aðgerðarleysi ríkisstjórnarinnar sem eru orsök verðbólgunnar sem núverandi forsætisráðherra ber mesta ábyrgð þar á.

Nýr verðbólguskattur ríkisstjórnarinnar
Ríkisstjórnin hefur innleitt nýjan verðbólguskatt sem íslenska þjóðin greiðir nú. Þessi verðbólguskattur ríkisstjórnarinnar er ein mesta kjaraskerðing sem þessi ríkisstjórn hefur náð í gegn gagnvart almenningi.

Ríkistjórnin eru gjaldþrota í byggðamálum. Það þarf nýja hugsun og nýtt fólk við stjórnvölinn til að hægt sé að gera það sem þarf.

Hin langveika ríkisstjórn

Stundum getur maður furðað sig á stjórnmálamönnum og ákvörðunum þeirra. Ein af þessum furðulegu ákvörðunum ríkisstjórnarflokkanna snertir langveik börn. Auðvitað eiga málefni langveikra barna að vera í forgangi. Það segir sig bara sjálft. En það er eins og sú hugsun sé ekki til staðar hjá Sjálfstæðis- og Framsóknarflokknum.
Sum börn fá styrk en önnur ekki
Núverið fékk ríkisstjórnin samþykkt frumvarp sem mismunar fjölskyldum langveikra barna gróflega. Foreldrar langveikra barna sem fengu greiningu fyrir síðustu áramót fá engar greiðslur samkvæmt nýju lögunum. Sömuleiðis eru þær greiðslur sem þó fengust samþykktar áfangaskiptar langt fram í tímann í stað þess að láta þær komast til framkvæmda strax. Í þriðja lagi eru greiðslurnar sjálfar skammarlega lágar en þær eru lægri en atvinnuleysibætur.
Tillögur Samfylkingarinnar felldar
Ríkisstjórnarflokkarnir felldu tillögur Samfylkingarinnar um að greiðslurnar yrðu 80% af launum viðkomandi eins og finna má í fæðingarorlofskerfinu. Nær hefði verið að fara þá leið, sem er í anda greiðslna sem greiddar eru í fæðingarorlofi.-Þessar sjálfsögðu breytingar sem Samfylkingin lagði til voru allar felldar af þingmönnum Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks. Þessar breytingar voru í sjálfu sér ekki kostnaðarsamar og ættu að vera fullkomlega eðlilegar í hugum allra. Því miður virðist það þó ekki vera svo.

Don´t cry for me Argentina

Fyrir stuttu skrapp ég á hörkuleik á HM. Um var að ræða leik Þýsklands og Argentínu sem haldinn var í Berlín. Það var í raun ekki hægt að ímynda sér betri leik og fyrir keppnina hefði ég veðjað á að þessi tvö lið myndu keppa um titilinn. Berlín skartaði sínu fegursta þennan dag og mikil stemmning var í borginni.
Þriðjungur íslensku þjóðarinnar
Þegar komið var á völlinn iðaði allt af lífi en fyrir utan völlinn var sannkallaður þjóðhátíðarbragur. Fjölmörg sölutjöld voru ásamt veitingastöðum og fólk lá í grasinu og hafði það gott. Inn á sjálfum leikvanginum nötraði allt andrúmloftið. 72.000 manns voru á vellinum en það er eins og þriðjungurinn af íslensku þjóðinni. Á meðan voru 720.000 manns við Brandenburg-hliðið í miðborg Berlínar en það er rúmlega tvöfaldur fjöldi íslensku þjóðarinnar. Við þetta sögufræga hlið horfði ég síðan á hina leikina sem voru þessa helgi í því vinalegu fjölmenningarsamfélagi sem þarna var.
Leikurinn í Berlín var hins vegar góður og endaði hann í vítaspyrnukeppni sem Þjóðverjarnir unnu, sem var sérstaklega ánægjulegt. Í lestinni heim sungu Þjóðverjarnir hástöfum " Don´t cry for me Argentina " við lítinn fögnuð þeirra Argentínubúa sem þar voru.

Leiðir til að lækka lyfjaverð

Reglulega fer umræðan um hátt lyfjaverð á Íslandi á flug og nú fer hún fram í Kastljósi Sjónvarpsins. Auðvitað þurfum við að beita öllum tiltækum leiðum til að lækka lyfjaverð en satt best að segja verð ég að viðurkenna að ég er ekki mjög spenntur fyrir endurvakningu á Lyfjaverslun ríkisins eins og heyrst hefur í umræðunni. Ég tel aðrar leiðir vera mögulegar til að lækka lyfjaverð á Íslandi.
Landfræðilega skipting á lyfjamarkaðinum
Ég hef áður bent á þessum vef á sérkennilega skiptingu lyfsölukeðja á lyfjamarkaðinum. Í þeirri grein hvatti ég Samkeppniseftirlitið til að rannsaka smásölumarkaðinn en tvær lyfsölukeðjur hafa allt að 85% af smásölumarkaðinum (sjá http://www.agustolafur.is/default.asp?news_id=6269).

Þar kom m.a. fram að annar lyfjarisinn rekur öll apótekin á Vestfjörðum, á Norðvesturlandi og á Austurlandi. Hinn risinn rekur hins vegar nánast öll apótekin á Suðurlandi og við Eyjafjörðinn. Framkvæmdastjóri annars fyrirtækisins hefur sagt að hér sé um að ræða algjöra tilviljun.

Lyfjamarkaðurinn veltir milljörðum króna árlega en það er talið að Íslendingar kaupi lyf fyrir um 15 milljarða króna. Þótt að lítill fjöldi þáttakenda á markaði þurfi ekki endilega að þýða minni samkeppni þá hefur samþjöppun á þessum markaði verið gríðarlega mikil síðan lyfsalan var gefin frjáls árið 1996. Hér eru miklir hagsmunir í húfi fyrir almenning og það þarf því að vera fyrir ofan allan vafa að virk samkeppni ríki á þessum markaði eins og lög gera kröfu um. Með því að stuðla að aukinni samkeppni á smásölumarkaði lyfja ætti lyfjaverð að nást niður.

Fjölga samheitalyfjum og samhliða innflutning á lyfjum
En það eru til fleiri leiðir til að lækka lyfjaverð. Ein þessara leiða er að auka vægi samheitalyfja og samhliða innfluttra lyfja. Hlutfall samheitalyfja af heildarmarkaðinum Íslandi er minna en á hinum Norðurlöndunum og þau eru dýrari hérlendis en þar. Samhliða innflutningur lyfja byggist á flutningi sömu lyfja og eru fyrir á markaðinum en frá ódýrari markaðssvæðum. Eins og oft áður er það Evrópulöggjöfin góða sem gerir þetta kleift. Hins vegar hefur slíkur innflutningur ekki verið í eins miklum mæli og vonir stóðu til þegar lyfjalögunum var breytt síðast fyrir nokkrum misserum.
Einfalda regluverk og draga úr ýmsum kröfum
Einnig mætti án efa einfalda regluverkið í kringum lyf, t.d. skráningarreglur þeirra, og reyna að lækka skráningarkostnað þeirra. Þá mætti skoða hvort ekki væri hægt að aflétta kvöðinni um íslenskar merkingar séu lyfin meðhöndluð af heilbrigðisstarfsmönnum inn á stofnunum. Síðan ætti að endurskoða hinar ýmsu óþarfa kröfur sem eru lagðar á lyfsala en t.d. þurfa ætíð tveir lyfasalar að starfa í sama apótekinu
Afnema vaskinn?
Alltaf er hægt að bæta klínískar leiðbeiningar í lyfjamálum og gefa ætti í æ meiri mæli út lyfjalista og hafa virkt eftirlit með lyfjaávísun lækna. Greiðsluþátttökukerfi ríkisins ætti svo sannarlega að koma til skoðunar þegar kemur að leiðum til að lækka lyfjaverð. Sums staðar eru enginn virðisaukaskattur á lyfjum, s.s. í Svíþjóð, og ríkisvaldið ætti að íhuga þá leið sé því alvara með því að lækka lyfjaverð.
Niðurgreiða sálfræðiþjónustu
Að lokum má nefna enn eina leiðin til að ná niður lyfjakostnaði landans en það er að hefja niðurgreiðslu á þjónustu sálfræðinga. Slíkt myndi án efa draga úr notkun á dýrum þunglyndislyfjum en notkun Íslendinga á slíkum lyfjum hefur aukist mikið undanfarin ár. Samhliða slíkri niðurgreiðslu á að auka áherslu á iðjuþjálfun og hreyfingu til að sporna gegn lyfjanotkun. Þetta á ekki síst við eldri borgara sem eru stór notendahópur á lyfjum.
Það er því ljóst að ýmsar leiðir eru færar til að ná niður lyfjaverði á Íslandi án þess að hafinn verði ríkisrekstur á lyfjamarkaðinum.

Samkynhneigð í skólum

Nú hafa tekið í gildi afar merkileg lög sem tryggja samkynhneigðum einstaklingum mikilvæg réttindi í okkar samfélagi. Ein af mikilvægustu réttindunum sem þar er að finna er rétturinn til að skrá sig í sambúð og rétturinn til tæknifrjóvgana og ættleiðinga.
Ég er einn af þeim sem vill ganga enn lengra og m.a. veita vígslumönnum trúfélaga heimild til að vígja samkynhneigða einstaklinga. Ég er á móti þessari skömmtunarfræði sem gildir um mannréttindi samkynhneigðra. Við ættum sömuleiðis að bæta við orðinu ,,kynhneigð” í jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar en það gæfi samkynhneigðum aukin réttindi samkvæmt æðstu réttarheimildinni.
Að mínu mati er næsta stóra málið í réttindabaráttu samkynhneigðra á sviði menntamála. Við þurfum að tryggja öfluga fræðslu um samkynhneigð í skólum landsins. Einmitt núna er verið að endurskoða námskrá og því kjörið tækifæri til að mæta þessu sjónarmiði. Sömuleiðis þarf stöðug barátta að vera í gangi gegn fordómum í garð samkynhneiðra. Við eigum að vera í fremstu röð hvort sem um er að ræða mannréttindi samkynhneigðra, jafnrétti kynjanna eða aðbúnað nýbúa.

Bleiki flokkurinn sýnir réttan lit

Nýr meirihluti í borgarstjórn Reykjavík fer ekki glæsilega af stað. Þrátt fyrir bleikar auglýsingar í aðdraganda kosninga er Sjálfstæðisflokkurinn auðvitað samur við sig að loknum kosningum. Þá er gamli góði íhaldsflokkurinn kominn í rétt klæði. Tal um jafnrétti kynjanna sýnir sig vera tal og ekkert annað. Ég get ekki sagt að þetta komi sérstaklega á óvart.
Ég held það hafi ekki farið framhjá mönnum að nokkur óánægja er meðal kvenna í Sjálfstæðisflokknum með rýran hlut þeirra við skipanir í ráð og nefndir á vegum borgarinnar. Stjórn Hvatar sendi frá sér ályktun þar sem hlutur kvenna við úthlutun í nefndarsetu og formennsku nefnda í borgarstjórn er harmaður. Konurnar vildu eðlilega sjá jafnari hlut og veikari staða kvenna birtist skýrt þegar litið er á formennsku og sæti í aðalstjórnum. Sjálfstæðismenn bera nú deilumál sín yfirleitt ekki á torg að óþörfu og ályktun Hvatar má því túlka sem megna óánægju með niðurstöðuna.
Aðalmenn meirihlutans í borgarráði, fagráðunum sjö, stjórn Orkuveitu Reykjavíkur og Faxaflóahafna eru 38. Þar af 10 konur eða 26% og hlutur karla því 74%. Formenn í þessum nefndum og ráðum eru 10 talsins. Þar af eru 2 konur eða 20% og karlarnir með 80%.
Borgarstjórinn virðist hins vegar telja að niðurstaðan sé mjög ásættanleg, eins og hann orðaði það. Ásættanleg fyrir hvern?

Samfylkingin sigrar víða

Samfylkingin vann góða kosningasigra um allt land. Sé litið til fjögurra fjölmennustu sveitarfélaganna þá var Samfylkingin sá flokkur sem fjölgaði sveitastjórnarfulltrúm sínum mest. Flokkurinn eykur fylgi sitt um tæpan fimmtung í þeim sveitarfélögum þar sem flokkurinn bauð fram í eigin nafni nú og fyrir fjórum árum.
Flokkurinn vann stórsigur í Hafnarfirði og styrkti hreinan meirihluta sinn þar til muna. Samfylkingin vann einnig góða sigra í Kópavogi, Akureyri, Ölfusi, Skagafirði og víðar. Samfylkingin er jafnvel stærsti stjórnmálaflokkurinn sums staðar og má þar nefna Sandgerði, Grindavík og Hafnarfjörð.
Í þessum kosningum bauð Samfylkingin fram í eigin nafni á mun fleiri stöðum en síðast eða í 17 sveitarfélögum. Þar sem Samfylkingin bauð fram í eigin nafni gekk flokknum almennt séð vel.
Staðan í Reykjavík
Samfylkingin fær 4 borgarfulltrúa í Reykjavík, sem er það sama og hann hefur núna. Samkvæmt kosningaúrslitunum hefði næsti borgarfulltrúi sem hefði komist inn í borgarstjórn verið fulltrúi Samfylkingarinnar og hann hefði fellt sjöunda mann Sjálfstæðimanna en ekki fyrsta mann Framsóknar. Það vantaði því ekki mikið upp á að Samfylkingin fengi 5 borgarfulltrúa og Sjálfstæðisflokkurinn 6 fulltrúa.
Vinstri grænir fá tvo borgarfulltrúa sem verður að teljast vera í samræmi við væntingar og alls ekki meira umfram það. Ef VG hefði fengið einn borgarfulltrúa hefði það verið tap fyrir VG þannig að 2 borgarfulltrúar getur varla talist vera stórsigur fyrir flokkinn.
Frjálslyndir eru með einn borgarfulltrúa núna og fengu einn fulltrúa í kosningum helgarinnar. Engin breyting þar. Framsóknarflokkurinn geldur hins vegar afhroð í borginni eins og víðast annars staðar. Fyrsti maður Framsóknar rétt sleppur inn í borgarstjórn og er Framsókn því eini flokkurinn sem tapar manni í borginni frá því sem nú er.
Næstversta útkoma Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
Sjálfstæðismenn í Reykjavík fengu sína næstverstu útkomu í sögu Reykjavíkur. Aðeins munaði 300 atkvæðum frá hinu sögulega afhroði flokksins þegar Björn Bjarnason skipaði efsta sæti framboðslista flokksins.
Sjálfstæðisflokkurinn fékk nú talsvert minna fylgi en það sem fyrrum Reykjavíkurlistaflokkarnir fengu. Og gamla kenning Sjálfstæðismanna um að ástæðan fyrir minnihluta þeirra í borginni væri samstarf Reykjavíkurlistaflokkana í einu framboði féll svo sannarlega um helgina. Sjálfstæðisflokkurinn hefur einfaldlega tapað meira en þriðja hverjum kjósanda sínum í borginni á síðustu 12 árum.
Sömuleiðis voru það mikil tíðindi að meirihluti Sjálfstæðismanna á Akureyri skuli vera fallinn ásamt meirihluta Sjálfstæðisflokksins í Mosfellsbæ, Bolungarvík, Garði, Vesturbyggð og á Álftanesi.
Sjálfstæðisflokkurinn tapar einnig fylgi í Hafnarfirði, á Akureyri, á Dalvík, í Skagafirði, á Blönduósi, í Snæfellsbæ, á Fljótsdalshéraði, í Grindavík og á Hornafirði. Sjálfstæðisflokkurinn fékk einnig lakari útkomu en því sem hafði verði spáð í Kópavogi og Árborg.

Æsispennandi kosninganótt í vændum

Frá því Alþingi var sent heim fyrir þremur vikum hef ég nýtt tímann nokkuð vel og heimsótt fjölmörg framboð Samfylkingarinnar um allt land. Það er augljóst að kosningarnar á laugardaginn verða víðast hvar mjög spennandi, ekki síst hér í Reykjavík.
Það hefur verið mjög gaman að taka þátt í kosningabaráttunni í Reykjavík, hvort sem litið er á vinnstaðaheimsóknir, hringingar, fundi eða að fylgjast með uppátækjum Ungra jafnaðarmanna sem hafa svo sannarlega staðið við sitt í þessum slag.
Baráttan í Reykjavík
Í Reykjavík er tekist á um grundvallaratriði, eins og alls staðar annars staðar á landinu. Það skiptir miklu máli að Samfylkingin í Reykjavík fái góða kosningu á laugardaginn og má nefna nokkur málefni því til stuðnings.

Samfylkingin vill gjaldfrjálsan leikskóla en Sjálfstæðisflokkurinn hefur ítrekað hafnað gjaldfrjálsum leikskóla. Sjálfur spurði ég Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, menntamálráðherra, á Alþingi um afstöðu hennar til gjaldfrjáls leikskóla og hún svarði því mjög skýrt að það væru að hennar mati engar forsendur til þess að hafa hann gjaldfrjálsan. Samfylkingin vill stórauka þjónustu við eldri borgara en eftir áratugastjórn Sjálfstæðisflokksins á málefnum eldri borgara má finna sviðna jörð í málaflokkunum.
Samfylkingin í Reykjavík hefur sömuleiðis lagt áherslu á stuðning við öflugt menningarstarf sem Ungir sjálfstæðismenn hafa algjörlega hafnað í sínum ályktunum. Þá hefur Samfylkingin í Reykjavík lofað mikilli fjölgun á stúdentaíbúðum og því að setja Miklabraut í stokk. Þetta eru allt málefni sem skipta Reykvíkinga miklu máli.
Á fundum um landið
Annars er tekist mikið á um allt land og það er gaman að geta fengið baráttuna beint í æð með því að heimsækja framboðin víða um land.

Ég átti góðan fund með félögum mínum á Akureyri í blíðskaparveðri. Samfylkingin á Akureyri er á mikilli uppleið og er hópurinn þar þéttur og hefur unnið sína vinnu gríðarlega vel. Þá heimsótti ég Húsavík og ríkir bjartsýni hjá Samfylkingarfólki. Samfylkingin í Eyjafjarðarsveit býður fram í fyrsta skipti og var áhugavert að hitta hana á heimavelli.
Það var sömuleiðis gaman að taka þátt í fjölskylduhátíð Samfylkingarinnar í Árborg um daginn en þar mætti fjölmenni ásamt Bangsímon sem var kannski nokkuð óhefðbundinn í útliti, svo mjög að Elísabet 4 ára dóttir mín sá ástæðu til að gera athugasemd við útlit bangsa, en tók hann svo í sátt þegar hann hóf að spila á gítar fyrir börnin. Samfylkingin í Sandgerði tók einnig vel á móti okkur fjölskyldunni og er mikill hugur í okkar fólki þar.
Samfylkingin á Akranesi hélt fjölmennan fund sem ég heimsótti ásamt Ingibjörgu Sólrúnu og Jóni Baldvini þar sem þau héldu dúndurræður yfir fólkinu. Ég hef einnig kíkt á flokksfélaga í Hafnarfirði, í Kópavogi, í Reykjanesbæ, á Seltjarnarnesi, og í Garðabæ og Grindavík. Alls staðar má finna sameiginlegan samhljóm meðal Samfylkingarfólks og mikinn sigurvilja. Samfylkingin býður fram með ákveðin grunngildi að leiðarljósi, að allir geti verið með í samfélaginu og að öllum gefist tækifæri á að njóta sín.
Við Þorbjörg kona mín höfðum svo stefnt á að fara til Ísafjarðar á þriðjudaginn og mættum á flugvöllinn þegar tilkynnt var að flugið félli niður vegna snjókomu! Við því hefði maður ekki búist 23. maí. Það hefur annars ekki margt minnt á að maímánuður er að renna sitt síðasta skeið ef það væri ekki fyrir kosningarnar.
Það skiptir máli hverjir stjórna
Alls staðar þar sem ég kem, eða hjá þeim oddvitum flokksins sem ég heyri í, má skynja mikla bjartsýni og sjálfstraust. Samfylkingin kemur hreint til dyra með skýr stefnumál og þarf hvorki að fela fyrri stefnu né verk.
Samfylkingin hefur sýnt að henni er treystandi til góðra verka. Það var Samfylkingarfólk í Reykjavík sem hækkaði laun lægstu stétta og minnkaði kynbundinn launamun um helming. Það var Samfylkingarfólk í Hafnarfirði sem hóf niðurgreiðslu á íþrótta- og tómstundastarfi barna. Það var Samfylkingarfólk í Árborg sem setti lýðræðismálin og íbúaþing á oddinn. Og það var Samfylkingin á Akranesi sem lyfti grettistaki í grunnskólamálum bæjarfélagsins. Það skiptir því máli hverjir stjórna.
En nú er þetta í höndunum á fólkinu. Það er vonandi að þjóðin kjósi rétt á laugardaginn svo Íslendingar búi við samfélög frelsis, jafnréttis og bræðralags um allt land.

Frumvarp um rannsóknarnefndir liggur nú fyrir

Það er hreint með ólíkindum að stjórnvöld hafi huganlega stundað pólitískar símhleranir hjá þingmönnum og fjölmiðlum. Auðvitað þarf að rannsaka slíkar fullyrðingar í kjölinn.

Í þessu sambandi er vert að rifja upp að fyrir hálfu ári lagði ég fram á Alþingi sérstakt lagafrumvarp sem gerir ráð fyrir óháðum rannsóknanefndum. Í þessu frumvarpi eru lagðar til sérstakar málsmeðferðareglur og væri því svona rannsóknarnefnd, eins og frumvarpið gerir ráð fyrir, tilvalin í að skoða hvort pólitískar símhleranir hafi átt sér stað á tíma kalda stríðsins.
Alþingi með frumvarpið í hálft ár
Í íslenskum rétti er ekki gert ráð fyrir skipun almennra rannsóknarnefnda sem rannsakað geta mál sem varða mikilvæg mál eða stjórnvaldsathafnir er varða almannahag. Þetta frumvarp bætir úr því úr því og væri því nýtt úrræði í samfélagi. Víða í nágrannaríkjum okkar er að finna lög um óháðar rannsóknarnefndir.

Hlutverk slíkra nefnda er ekki að rannsaka og dæma í málum enda er slíkt hlutverk framkvæmdarvalds og dómsvalds. Þeim er ætlað að skoða tiltekna atburðarás eða athöfn, leita skýringa og jafnvel að koma með tillögur til úrbóta þar sem eitthvað hefur farið úrskeiðis. Í kjölfarið geta vaknað spurningar um ábyrgð einstaklinga eða eftir atvikum embættismanna. Sömuleiðis getur slík rannsókn eytt tortryggni og endurreist trúverðugleika viðkomandi aðila eða aðgerða.

Nýtt úrræði.
Samkvæmt frumvarpinu væri rannsóknarnefndinni heimilt að kalla til sín einstaklinga til upplýsingagjafar og væri skylt að verða við því kalli. Sömuleiðis væri skylt að afhenda rannsóknarnefnd öll gögn og upplýsingar sem hún telur nauðsynleg við rannsókn máls.
Frumkvæði að skipun rannsóknarnefndar kæmi frá Alþingi en Hæstiréttur velur og tilnefnir nefndarmennina. Gert er ráð fyrir að ýmsir sérfræðingar geti sitið í slíkri nefnd en rannsóknarnefnd samkvæmt 39. gr. stjórnarskrárinnar gerir einungis ráð fyrir að þingmenn siti í slíkri nefnd.

Með þessu frumvarpi var því lagt til nýtt úrræði sem ætti að leiða til opnara samfélags og felur í sér að umdeild mál verði rannsökuð af óháðri rannsóknarnefnd. Hægt er að nálgast frumvarpið í heild sinni á http://www.althingi.is/altext/132/s/0428.html.
Greiningardeild Björns Bjarna
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp dómsmálaráðherra sem gerir ráð fyrir stofnun sérstakrar greiningardeildar hjá Ríkislögreglustjóra. Slík greiningardeild mun m.a. hafa það hlutverk að stunda fyrirbyggjandi eftirlit með meintu landráði og óvinum ríkisins. Við umræðu þessa máls hafa komið fram ýmsar efasemdir um slíka starfsemi. Þessar nýju upplýsingar um hugsanlega símhleranir hjá pólitískum andstæðingum ríkisstjórnarinnar sýna að þessar efasemdir eiga rétt á sér.

Kosningar í aðsigi

Nú er kosningabaráttan til sveitastjórna að ná hámarki. Undanfarið hef ég verið að tala við oddvita og kosningastjóra Samfylkingarinnar um landið allt um. Mikil bjartsýni og leikgleði ræður ríkjum hjá Samfylkingarfólki og flokkurinn er svo sannarlega reiðubúinn.
Hafnfirðingar kunna þetta
Á mánudaginn fór ég á fjölmennan fund Samfylkingarinnar í Hafnarfirði þar sem frambjóðendur og stefnumál voru kynnt. Þetta var mjög góður fundur og það er ljóst að Hafnfirðingarnir kunna þetta. Stefnupakkinn er flottur og raunsær. Samfylkingin hefur haldið vel um stjórnartaumana í Hafnarfirði undanfarin fjögur ár enda verið með hreinan meirihluta þar.
Samfylkingin í Hafnarfirði hefur t.d. verið brautryðjandi í niðurgreiðslu tómstundastarfs fyrir börn. Slík aðgerð gefur öllum börnum jöfn tækifæri til sömu félagslegra þátttöku í samfélaginu og dregur án efa úr einangrun og jafnvel einelti.
Nýtt blóð í Kópavog
Síðustu helgi fór ég til félaganna í Kópavogi en þar eru virkilega spennandi hlutir að gerast. Ég er sannfærður um að Samfylkingin í Kópavogi mun uppskera ríkulega þegar talið verður upp úr kjörkössunum eftir rúmar tvær vikur. Samfylkingin teflir fram mjög sterkum lista í Kópavogi þar sem fersleiki og reynsla fara saman.
Það er löngu tímabært að Kópavogur fái nýtt blóð á bæjarstjórnarskrifstofuna. Og það verður bara að viðurkennast að nýr oddviti Samfylkingarinnar í Kópavogi, Guðríður Arnardóttir, er talsvert meira spennandi en oddvitar Sjálfstæðis- og Framsóknarflokksins eru.
Sjálfstæðismenn í deilum við íbúa Seltjarnarness
Ég var við opnun kosningaskrifstofu Neslistans á Seltjarnarnesi sem hefur unnið ötullega undanfarin ár. Á Seltjarnarnesi eru miklir möguleikar á að ná fram löngu tímabærum breytingum. Ég ber sérstakar taugar til Neslistans. Ég starfaði sjálfur fyrir framboðið fyrir nokkrum árum síðan. Ég ólst upp á Nesinu og veit hvaða möguleikar eru þar fyrir hendi. Möguleikar sem ekki hafa verið nýttir af meirihluta Sjálfstæðismanna. Guðrún Helga Brynleifsdóttir lögmaður og hagfræðingur – og tengdamóðir mín – er oddviti listans.
Bæjarstjórinn á Seltjarnarnesinu, Jónmundur Guðmarsson, hefur klúðrað hverju stórmálinu á fætur öðru á sínu fyrsta kjörtímabili. Á kjörtímabilinu lentu hann m.a. í miklum deilum við kennara og foreldra vegna valdhroka og frekju. Bæjarstjórinn lenti einnig upp á kant við íbúa bæjarins í skipulagsmálum þar sem tekist var á um grundvallaatriði. Í því máli hrökklaðist bæjarstjórinn út í horn.
Þá er skemmst að minnast þess að sá fáheyrði atburður átti sér stað í síðasta prófkjöri Sjálfstæðismanna á Seltjarnarnesinu að sitjandi bæjarstjóri fékk mótframboð frá sínum eigin bæjarfulltrúa. Það er því ljóst að óánægjan með bæjarstjórann á Seltjarnarnesinu liggur ekki einungis hjá bæjarbúum heldur einnig innan hans eigin flokks. Nesbúar skynja að Jónmundur er enginn Sigurgeir. Þegar litið er á kjörtímabilið sést að það hefur einkennst að deildum við bæjarbúa, í veigamiklum málum svo sem í skólamálum og skipulagsmálum. Ég hef þá trú að kjósendur vilji önnur vinnubrögð en þau sem bæjarstjórinn hefur sýnt.
Haldið norður á land um helgina
Á næstu dögum mun ég reyna að heimsækja sem flesta af okkar félögum um allt land. Á morgun mun ég fara til Akureyrar en þá verða stefnumál framboðsins m.a. kynnt. Fundurinn er haldinn kl. 11 í Skipagötu 2 og eru allir velkomnir. Þá mun ég halda til Húsavíkur og ræða um sveitastjórnarmál hefst sá fundur kl. 14 í Garðarstræti 15.

Sjálfstæðisflokkurinn hafnar gjaldfrjálsum leikskóla

Eitt mikilvægasta málefni þessara borgarstjórnarkosninga er loforð Samfylkingarinnar um gjaldfrjálsan leikskóla. Í leikskólamálum endurspeglast sá grundvallarmunur sem er á hugmyndafræði Samfylkingarinnar annars vegar og Sjálfstæðisflokksins hins vegar.

Samfylkingin vill gjaldfrjálsan leikskóla líkt og grunnskólinn er, enda er leikskólinn fyrsta skólastigið og eðlilegt að hann sé börnum gjaldfrjáls eins og grunnskólinn.
Gjaldfrelsi eða afsláttur?
Sjálfstæðisflokkurinn vill hins vegar áframhaldandi skólagjöld á þessu fyrsta skólastigi og vill eingöngu lækkun á þessum skólagjöldum leikskólabarna. Sú leið færir foreldrum hins vegar talsvert minni kjarabót. Því fer fjarri að tillögur flokkanna tveggja séu jafn verðmætar fyrir almenning. Leið Sjálfstæðisflokksins skilar barnafólki mun minni kjarabót, enda er aðeins um að ræða afslátt en ekki gjaldfrelsi líkt og Samfylkingin boðar.

Í umræðu um stefnu flokkanna í leikskólamálum er eins og þessar tvær tillögur færi almenningi jafnmikla kjarabót. Raunveruleikinn er hins vegar sá að það er himinn og haf á milli þessarar kosningaloforða.
Forysta Sjálfstæðisflokks andvíg gjaldfrjálsum leikskóla
Vert er að rifja upp afstöðu menntamálaráðherra og varaformanns Sjálfstæðisflokksins, Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur, til gjaldfrjáls leiksskóla. Ég ræddi gjaldfrjálsan leikskóla á Alþingi fyrir tveimur árum síðan og spurði menntamálaráðherra að því hvort hún teldi þá leið koma til greina. Ráðherrann hafnaði ráðherrann gjaldfrjálum leiksskóla með þeim orðum að það væru “engar efnahagslegar forsendur fyrir því að gera leikskólann gjaldfrjálsan.”

Stefna Sjálfstæðisflokks er sú að hafna gjaldfrjálsum leikskóla í þessum kosningum og ekkert útlit er fyrir að breyting verði á þeirri stefnu í bráð.