Fimmtudagsfríin færð

Í dag er uppstigningadagur og því frí víðast hvar í samfélaginu. Sumardagurinn fyrsti og uppstigningadagur eru báðir frídagar sem ætíð bera upp á fimmtudögum. Oft kemur upp sú umræða um hvort komi til greina að færa umrædda frídaga yfir aðra vikudaga t.d. föstudaga. Núverandi tilhögun skapar ýmis konar óhagræði í atvinnulífi og slítur í sundur vinnuviku. Sömuleiðis kemur þetta fyrirkomulag í veg fyrir að almenningur geti notið frídaganna eins og vel og unnt væri í ljósi þess að þeir eru í miðri viku.

Séu frídagarnir fluttir næðist meiri samfella í vinnuvikunni og aukin hagkvæmni á vinnustöðum. Framleiðni og afköst ættu að aukast ásamt hagræði og skilvirkni í atvinnulífinu. Launþegar gætu einnig nýtt umrædda frídaga mun betur þar sem þeir væru þá hluti af helgarfríi. Breytt fyrirkomulag gæti því ýtt undir ferðalög, tómstundir og afþreyingu almennings ásamt því að auðga samverustundir fjölskyldunnar. Í raun má segja að hagsmunir launþega, atvinnulífs og fjölskyldna fari saman að þessu leyti.
Þrátt fyrir að sumardagurinn fyrsti og uppstigningadagur yrðu ekki lengur frídagar myndu dagarnir sem slíkir halda sínu gildi eftir sem áður. Í raun gæti breytt fyrirkomulag ýtt undir frekari hátíðarhöld, helgihald og afþreyingu á þessum dögum. Þess í stað yrði frí næsta dag á eftir sem jafnframt yrði samliggjandi við helgarfrí. Sumardagurinn fyrsti og uppstigningadagur hefðu því enn ríkt gildi fyrir almenning sem gæti notið þeirra eftir sem áður ef föstudagurinn eftir umrædda daga yrði gerður að frídegi, en ekki t.d. mánudagur þar á eftir. Flutningur frídaga má finna víða m.a. í Bretlandi, Ástralíu, Kanada og Hong Kong ásamt hjá opinberum starfsmönnum í Bandaríkjunum.

Margs konar röksemdir eru að baki fríi á sumardegi fyrsta og uppstigningadags. Annars vegar búa að baki sögulegar ástæður, og hins vegar trúarlegar. Í lögum um 40 stunda vinnuviku, nr. 88/1971, kemur fram í 1. mgr. 6. gr. að frídagar séu helgidagar þjóðkirkjunnar, sumardagurinn fyrsti, 1. maí og 17. júní og enn fremur aðfangadagur jóla og gamlársdagur frá kl. 13. Í 2. mgr. laganna er lögfest að frá og með árinu 1983 skuli fyrsti mánudagur í ágúst vera frídagur sem í daglegu tali er kallaður frídagur verslunarmanna. Heimilt er að víkja frá ákvæðum laganna með samningum, sbr. 1. mgr. 7. gr. laga nr. 88/1971. Sérstök lög gilda um frídag sjómanna, lög nr. 20/1987, en skv. 1. mgr. 1. gr. þeirra skal fyrsti sunnudagur í júnímánuði hverjum vera almennur frídagur sjómanna. Það er tímabært að skoða hvort skynsamlegt sé að gera breytingar á þessu fyrirkomulagi sem nú er við lýði.

Listi yfir stuðningsfólk

Hér til hægri má finna lista yfir það fólk sem hefur ákveðið að styðja mig í kjörinu til varaformanns Samfylkingarinnar. Fjölmargir einstaklingar um allt land leggja sitt af mörkum í komandi kosningum og fyrir það er ég afar þakklátur.

Mikil vonbrigði

Ummæli Bjarna Benediktssonar, formanns allsherjarnefndar Aþingis, í Fréttablaðinu í morgun eru gríðarleg vonbrigði. Af orðum hans má ráða að frumvarp um afnám fyrningarfresta í kynferðisafbrotum gegn börnum muni annaðhvort vera svæft í allsherjarnefnd eða svæft í ráðuneytinu. Þingmenn munu því ekki fá tækifæri til að greiða atkvæði um frumvarpið, sem lagt var fram í haust öðru sinni.
Umsagnir legið fyrir í ár
Umsagnir hagsmuna- og fagaðila hafa legið hjá allsherjarnefndinni í meira en ár og því er þetta ekki spurning um að allsherjarnefndin hafi ekki fengið nægan tíma til að skoða málið. Málið er í eðli sínu einfalt, sé pólitískur vilji fyrir breytingum. Frumvarpið snýst um pólitískt hagsmunamat, þ.e. hvort að kynferðisbrot gegn börnum skuli flokka með alvarlegustu afbrotum og vera ófyrnanleg. Nú þegar hefur löggjafinn ákveðið að sum afbrot skuli vera ófyrnanleg, s.s. mannrán, ítrekuð rán, manndráp, landráð o.fl. Með því að afnema fyrningarfresti í kynferðisafbrotum gegn börnum væri Alþingi að segja að þessi afbrot séu í flokki þeirra alvarlegustu í okkar samfélagi sem þau tvímælalaust eru að mínu mati.
14. 000 undirskriftir til stuðnings frumvarpinu
Þverfaglegur og þverpólitískur þrýstingur allra ungliðahreyfinga stjórnmálaflokkanna er fyrir því að þetta frumvarp verði samþykkt. Meira en 14.000 manns hafa skrifað undir áskorun þess efni á www.blattafram.is en það er einsdæmi að lagafrumvarp fái slíkan stuðning. Vilji almennings til breytinga er til staðar. Ekki er þó öll von úti enn. Enn er möguleiki að meirihluti geti myndast í allsherjarnefnd fyrir því að koma málinu úr nefndinni. Það væri óskandi að það tækist en hér eru gríðarlega mikilir hagsmunir í húfi fyrir börn þessa lands.

Gjaldfrjáls leikskóli - Tímamót

Gjaldfrjáls leikskóli yrði gríðalega mikil kjarabót fyrir fjölskyldur í landinu ásamt því að vera mikilvægt jafnréttismál. Þetta hefur Reykjavíkurlistinn áttað sig á.
Lagði fram fyrirspurnir um gjaldfrjálsa leikskóla á Alþingi
Steinunn Valdís Óskarsdóttir, borgarstjóri, á mikið hrós skilið fyrir þá fyrirætlun að gera leikskólann gjaldfrjálsan. Ég hef ítrekað lagt fram fyrirspurnir um gjaldfrjálsa leikskóla á Alþingi og hef ég beint fyrirspurnum bæði til menntamálaráðherra og félagsmálaráðherra. Það er skemmst frá því að segja að menntamálaráðherra, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, tók dræmt í fyrirspurn mína um gjaldfrjálsan leikskóla á þingi þann 14. apríl 2004. Þar sagði ráðherrann m.a. ,,að það eru engar efnahagslegar forsendur fyrir því að gera leikskólann gjaldfrjálsan”.
Þetta svar ráðherrans sýnir vel hug Sjálfstæðismanna til gjaldfrjáls leikskóla en þessi sami ráðherra og hans flokkur telja þó vera góðar efnahagslegar forsendur fyrir því að styrkja landbúnað um meira en 10 milljarða króna á ári eða byggja sendiráð fyrir milljarða króna. Reyndar hefur þessi viljaskortur Sjálfstæðismanna á gjaldfrjálsum leikskóla verið staðfestur á ný af hálfu Geirs H. Haarde, varaformanns Sjálfstæðisflokksins, en hann sá þessari hugmynd Reykjavíkurlistans allt til foráttu. Síðan hefur hver Sjálfstæðismaðurinn á fætur öðrum í sveitastjórnum gert það sama og komið fram með ýmsar hugmyndir sem myndu tefja þessa miklu kjarabót um mörg ár eða áratugi.

Þann 26. janúar síðastliðinn beindi ég síðan fyrirspurn til Árna Magnússonar, félagsmálaráðherra um gjaldfrjálsan leikskóla. Ráðherrann gat hins vegar ekki svarað þeirri einföldu spurningu hvort hann væri tilbúinn að beita sér fyrir flutningi á tekjustofnum ríkisins til sveitarfélaganna svo að gjaldfrjáls leikskóli gæti orðið að veruleika. Það mátti skilja ráðherrann þannig að gjaldfrjáls leikskóli næðist aðeins fram ef leikskólinn yrði gerður að hluta af skyldunámi.
Gjaldfrjáls leikskóli jafnréttismál
Leikskólinn hefur nú þegar verið skilgreindur sem fyrsta skólastigið og það er réttlætismál að gera hann gjaldfrjálsan.
Gjaldfrjáls leikskóli er einnig mikið jafnréttismál. Vegna kynbundins launamunar getur sú staða komið upp að mæður neyðast af fjárhagsástæðum til að yfirgefa vinnumarkað gegn vilja sínum séu börnin t.d. fleiri en eitt á leikskólaaldri. Þessi staðreynd hefur síðan aftur neikvæð áhrif á stöðu kvenna á vinnumarkaði og því myndast vítahringur. Þennan vítahring verður að rjúfa.
Það er hins vegar ekki langt síðan að borgarstjórnarflokkur Sjálfstæðismanna vildi leysa dagvistunarvandann með því að greiða foreldrum fyrir að vera heima með börnum sínum en það myndi grafa hratt undan atvinnuþátttöku kvenna vegna kynbundins launamunar sem er staðreynd í okkar samfélagi.
Hundruð þúsunda króna í skólagjöld
Með þeim 20 þúsund börnum sem eru núna í leikskólum landsins eru borguð há skólagjöld, allt að 30 þúsund krónur á mánuði. Skólagjöld fyrir eitt barn geta því numið nokkur hundruð þúsundum króna á hverju ári. Einn mánuður í leikskóla kostar litlu minna en eitt ár í Háskóla Íslands.
Fjölskyldur leikskólabarna eru hins vegar oft á tíðum sá hópur sem hefur hvað þrengstu fjárráð. Hér er oft um að ræða ungt fólk sem eru að koma sér þaki yfir höfuðið og er ýmist í námi eða að hefja þátttöku á vinnumarkaðinum.
Skólagjöld leikskólabarna sem foreldrar greiða núna eru um 2,4 milljarðar króna á ári. Með gjaldfrjálsum leikskóla yrði kostnaðurinn þó hærri, m.a. vegna þess að þá þyrfti að tryggja öllum börnum pláss. Sé hins vegar litið til tveggja ára barna og eldri eru 90% þeirra nú þegar með leikskólapláss.
Forgangsröðun í þágu fjölskyldunnar
Til samanburðar má minnast á að nýsamþykktur skattapakki ríkisstjórnarinnar mun kosta 40 milljarða króna. samanlagt á næstu þremur árum. Þetta er því spurning um forgangsröðun en ekki skort á fjármunum.
Gjaldfrjáls leikskóli getur því vel orðið að veruleika sé vilji fyrir því. Slíkur vilji er fyrir hendi hjá Reykjavíkurlistanum og slíkur vilji er fyrir hendi hjá Samfylkingunni.

Góðar viðtökur við varaformannsframboði

Tilkynning um framboð mitt til varaformanns Samfylkingarinnar hefur fengið mjög jákvæð viðbrögð. Mikill skilningur og stuðningur virðist vera meðal flokksmanna á nauðsyn þess að ný kynslóð eignist fulltrúa í forystusveit Samfylkingarinnar. Auðvitað er mikið verk framundan, en aðalatriðið að vinna þessa vinnu þannig að allir sem taka þátt í henni geti litið stoltir tilbaka.
Áhugaverður fundur Læknafélagsins
Morgunblaðið fjallar í dag um formannafund Læknafélags Íslands sem haldinn var fyrir helgi. Þar kynnti ég þingmál mitt um auglýsingar heilbrigðisstétta. Málið fékk jákvæð viðbrögð og fannst mörgum ótækt að almenningur þurfi að treysta á orðróm og umtal þegar kemur að vali á heilbrigðisþjónustu. Annars er hægt að lesa um frétt Morgunblaðsins hér.
Sömuleiðis má finna þingmálið í heild sinni hér til vinstri undir liðnum Þingstörf.

Framboð til varaformanns Samfylkingarinnar

Ég hef nú boðið mig fram til embættis varaformanns Samfylkingarinnar sem kosið verður í á landsfundi flokksins sem haldinn verður 20.-22. maí næstkomandi.
Helstu áherslur
Ég tel rétt að ný kynslóð eignist fulltrúa í forystusveit Samfylkingarinnar, flokks þar sem hagsmunir fjölskyldufólks eru í öndvegi. Rúmur helmingur Íslendinga er undir 35 ára aldri og það er mikilvægt fyrir Samfylkinguna að a.m.k. einn einstaklingur á þeim aldri sé þar í fremstu röð. Einnig er æskilegt að þar sé að finna fulltrúa þeirrar kynslóðar sem hefur starfað allan sinn pólitíska feril innan Samfylkingarinnar.

Hlutverk varaformanns er ekki hvað síst að halda utan um innra starf í flokknum. Ég vil efla innra starf Samfylkingarinnar, meðal annars með því að styrkja starf aðildarfélaga með sérstökum starfsmanni í þeirra þágu og með því að tryggja að flokkurinn verði með öfluga skrifstofu í öllum kjördæmum.

Á undanförnum árum hef ég tekið virkan þátt í innra starfi Samfylkingarinnar og hef þannig kynnst af eigin raun hversu mikilvægt það er fyrir vöxt og viðgang flokksins. Meðal annars hef ég leitt fjölmarga fundi og ráðstefnur á vegum heilbrigðishóps flokksins og stuðlað að stofnun samtakanna Jafnaðarmenn í atvinnurekstri. Þá má nefna að virkum undirfélögum Ungra jafnaðarmanna fjölgaði úr 3 í 11 um allt land meðan ég var formaður samtakanna.

Lykilatriði í því að innra starfið í Samfylkingunni standi í blóma er að þar sé jafnræðis og jafnréttis hvarvetna gætt – hvort sem um er að ræða milli kynja, aldurshópa eða landshluta.

Mikilvægasta verkefni flokksins þessi misserin er að undirbúa næstu sveitarstjórnarkosningar af kostgæfni. Góður kosningasigur um allt land 2006 er mikilvægur áfangi á leið til sigurs í næstu alþingiskosningum sem svo aftur tryggir að Samfylkingin verði í forystu næstu ríkisstjórnar.

10.000 undirskriftir hafa safnast

Á fréttavef Morgunblaðsins er nú greint frá því að rúmlega 10.000 undirskriftir hafi safnast til stuðnings frumvarpi mínu um afnám fyrningarfresta vegna kynferðisbrota á börnum. Þessar undirtektir almennings verða að teljast mjög góðar og óskandi er að þessi mikli þrýstingur almennings hafi áhrif á framgang málsins á Alþingi.
Frumvarpið nýtur að auki stuðnings allra ungliðahreyfinga stjórnmálaflokkanna í Reykjavík, en hreyfingarnar héldu vel sóttan fund í gærkvöld um frumvarpið. Aðstandendur undirskriftasöfnunarinnar, þær Svava og Sigríður Björnsdætur, voru á fundinum en þær hafa á undanförnu ári opnað umræðu um kynferðisbrot gegn börnum og hrikalegar afleiðingar þeirra. Er ástæða til að benda fólki á að kynna sér gott starf Blátt áfram, en upplýsingar er m.a. að finna á vefsíðu samtakanna.Ætlunin er að aðstandendur undirskriftasöfnunarinnar afhendi Bjarna Benediktssyni, formanni Allsherjarnefndar, undirskriftirnar á næsta fundi nefndarinnar.
Enn er hægt að skrá sig á undirskriftalista á vefsíðu samtakanna Blátt áfram, www. blattafram.is.

Sameiginlegur fundur ungliðahreyfinganna

Sérstakur fundur ungliðahreyfinganna um afnám fyrningarfresta á kynferðisbrotum gegn börnum
Í kvöld halda allar ungliðahreyfingarnar í Reykjavík opinn fund um frumvarp mitt um afnám fyrningarfresta á kynferðisbrotum gegn börnum. Það er óneitanlega mjög sérstakt að allar ungliðahreyfingar skuli standa saman að fundi sem þessum með það fyrir augum að beina kastljósinu að einu tilteknu máli og er ég þeim afar þakklátur fyrir þennan stuðning. Vonandi hefur samstaða ungliðahreyfinganna áhrif á framvindu málsins en þessi vinnubrögð ungliðahreyfinganna verða að teljast þeim mjög til framdráttar. Ljóst er að málefni, frekar en flokkadrættir hafa ráðið för sem er vitaskuld mjög af hinu góða.
Ég hef nú lagt frumvarpið öðru sinni, en í fyrra var málið ekki afgreitt úr Allsherjarnefnd og þingmönnum því ekki gefið færi á að taka afstöðu til málsins. Óskandi er að frumvarpið komist úr nefndinni í ár þannig að þingmenn geti kosið um málið.
Á fundinum í kvöld mun ég reifa efnisatriði frumvarpsins, en í því er lagt til að fyrningarfrestir vegna kynferðisbrota gegn börnum verði afnumdir. Helstu rök fyrir því eru þau, eins og við höfum því miður ítrekað heyrt í fréttum, að kynferðisbrotamenn hafa verið sýknaðir af kynferðisbrotum gegn börnum jafnvel þó sekt þeirra sé sönnuð sakir þess að brotin hafa verið talin fyrnd. Staðreyndin er sú að þessi brot komast oft ekki upp fyrr en löngu eftir að þau eru framin, ólíkt mörgum öðrum afbrotum og á þessari aðstöðu hagnast gerandi brotanna. Börn eru sérlega viðkvæmur hópur og refsivernd þeirra er að mínu mati ekki nægilega sterk þegar sú er raunin að mun erfiðara er að ná fram sektardómum í brotum gegn þeim, vegna fyrningarregla. Hafa verður í huga að nú þegar eru til afbrot sem eru ófyrnanleg og því er það einfaldlega pólitískt mat hvort menn telji að kynferðisbrot gegn börnum teljist til þeirra brota sem ekki fyrnast. Fyrir mitt leyti er augljóst að svo eigi að vera. Nú þegar má nefna að manndráp, ítrekuð rán og landráð eru í flokki ófyrnanlegra brota.
Á fundinum munu þær Svava og Sigríður Björnsdætur, stofnendur Blátt áfram, einnig taka til máls sem og Guðrún Jónsdóttir hjá Stígamótum. Þess ber að geta að á vefsíðu Blátt áfram (www. blattafram.is) er hægt að skrá sig á undirskriftalista til stuðnings frumvarpinu.
Fundurinn hefst kl. 20: 00 á Sólon og er öllum opinn.

Texasstrákurinn þarfnast pólitískra afskipta

Mál Íslendingsins Arons Pálma Ágústssonar sem hlaut 10 ára fangelsisdóm í Texas fyrir minni háttar afbrot sem hann framdi þegar hann var 11 ára gamall hefur vakið hér á landi bæði reiði og undrun.

Fyrir rúmu ári tók ég mál Arons Pálma upp á Alþingi og beindi þeirri spurningu til þáverandi utanríkisráðherra, Halldórs Ásgrímssonar, hvort hann væri tilbúinn til að beita sér með beinum hætti fyrir lausn þessa sorglega máls, t.d. með því að hafa samband við stjórnvöld í Texas eða Washington til að umræddur Íslendingur gæti lokið afplánun sinni hér á landi. Ég lagði mikla áherslu á að aðkoman yrði að vera pólitísk eðlis en ekki eingöngu á vettvangi embættismanna.

Í umræðunni á þinginu á þeim tíma tók Halldór vel í þá umleitan og sagðist ætla að beita sér í málinu. Nú er liðið rúmt ár og ekkert bólar á drengnum heim þrátt fyrir einhverjar tilraunir íslenskra stjórnvalda í þá átt.
Tók málið upp á Alþingi
Nú er hins vegar nýr húsbóndi tekinn við í utanríkisráðuneytinu. Davíð Oddsson hefur sagt í fjölmiðlum að hann telji að ráðuneytið hafi gert allt sem það getur gert í þessu máli.

Það má vel vera að leiðir embættismannana í ráðuneytinu séu fullreyndar en hins vegar hafa hinar pólitísku leiðir ekki verið fullreyndar. Á sínum tíma var það mat þeirra sem hafa komið nálægt málinu að það bæri að grípa til annarra leiða en þeirra sem embættismenn gætu beitt. Ein þeirra væri aðkoma stjórnmálamanna að málinu.

Það verður að viðurkennast að sum milliríkjamál leysast ekki fyrr en þau komast á borð stjórnmálamanna. Í svona málum getur aðkoma stjórnmálamanna skipt sköpum.
Er á pólitískum vettvangi
Við höfum fordæmi í máli Sophiu Hansen þar sem stjórnmálamenn reyndu að beita sér gagnvart þarlendum stjórnvöldum, þótt það hafi því miður ekki dugað til í því tilviki. Einnig er rétt að hafa í huga að mál umrædds einstaklings hefur verið til umfjöllunar skrifstofu ríkisstjóra Texas og þar af leiðandi á pólitískum vettvangi. Það eitt eykur líkurnar á að afskipti utanríkisráðherra geti hreyft við málinu.

Ég vona því að núverandi utanríkisráðherra, Davíð Oddsson, beiti sér í málinu en sætti sig ekki við fullreyndar tilraunir embættismanna. Aðalatriðið er að hér er um að ræða íslenskan ríkisborgara sem hefur verið beittur miklum órétti og því eigum við að beita öllum okkar leiðum til að koma honum til hjálpar.

Afnemum fyrningarfresti í kynferðisafbrotum gegn börnum

Nýgenginn Hæstaréttardómur þar sem maður var álitinn sekur um gróf kynferðisafbrots gegn barni en var engu að síður sýknaður, þar sem afbrot hans voru fyrnd sýnir vel að þörf er á að breyta fyrningarreglum. Mitt allra fyrsta þingmál á Alþingi var lagafrumvarp um afnám fyrningarfresta vegna kynferðisafbrota gegn börnum undir 14 ára aldri. Þetta mál var látið sofna hjá allsherjarnefnd í fyrra en ég lagði það aftur fram síðastliðið haust.
Sérstakt eðli kynferðisbrota
Með frumvarpinu er tekið tillit til sérstöðu kynferðisafbrota gegn börnum. Börn eru sérlega viðkvæmur hópur. Barn sem verður fyrir kynferðisofbeldi áttar sig oft ekki á að brotið hafi verið gegn því fyrr en mörgum árum síðar eða bælir minninguna um ofbeldið. Í ógeðfelldustu málunum reynir gerandinn oft að telja barninu trú um að það sjálft eigi sök á kynferðisbrotunum. Kynferðisbrot gegn börnum koma því oft ekki fram í dagsljósið fyrr en mörgum árum eða áratugum eftir að þau voru framin, þegar þau eru fyrnd að lögum. Gerandi á ekki að hagnast á þeim mikla aðstöðumun sem er á honum og brotaþola. Um 50% þeirra sem leituðu til Stígamóta höfðu orðið fyrir kynferðisbroti á aldrinum 0–10 ára. Sé hins vegar litið á hvenær fólk leitar sér aðstoðar hjá Stígamótum kemur í ljós að rúmlega 40% eru 30 ára eða eldri. Það er því ljóst að stór hluti þeirra mála er fyrndur að lögum.

Sýknaðir þrátt fyrir að sekt sé sönnuð
Samkvæmt núgildandi lögum eru öll kynferðisafbrot gegn börnum fyrnd við 29 ára aldur þolandans. Núgildandi fyrningarfrestir eru núna allt frá 5 árum upp í 15 ár. Fyrningarfrestirnir eru því í mörgum tilfellum of skammir. Dómar þar sem menn hafa verið sýknaðir fyrir kynferðisbrot gegn börnum, jafnvel þótt sekt hafi verið sönnuð, staðfesta þetta.

Fyrning er refsipólitísk spurning
Nú þegar eru til margs konar brot sem ekki fyrnast, s.s. mannrán og morð. Fyrning er því ekki ófrjávíkjanlegt lögmál heldur refsipólitísk spurning. Að mínu mati standa veigamikil rök til þess að þessi brot eigi að vera ófyrnanleg. Kemur þar m.a. til að brotin er sérstaklega alvarleg og eru líkleg til að hafa miklar afleiðingar í för með sér fyrir brotaþola. Brotin eru framin gegn börnum, sem oft skynja ekki að brotið er gegn þeim. Á þessum aðstöðumun á þolandi ekki að hagnast. Sönnun í kynferðisbrotamálum er erfið og þegar hún tekst á fyrning ekki að koma í veg fyrir að menn taki út refsingu fyrir þessi afbrot. Það er einfaldlega rangt að kynferðisbrot gegn börnum geti fyrnst. Vegna eðli og sérstöðu þessara brota er börnum ekki tryggð næginleg réttarvernd og réttlæti samkvæmt núgildandi lögum.
Smellið hér til að sjá málið í heild sinni

Heimila auglýsingar lækna

Ég hef lagt fram tillögu á Alþingi um að auglýsingar lækna, tannlækna og annarra heilbrigðisstétta sem og auglýsingar heilbrigðisstofnana verði heimilaðar.
Nú er flestum heilbrigðisstéttum og –stofnunum óheimilt að auglýsa starfsemi sína. Þannig er komið í veg fyrir að almenningur geti fengið nauðsynlegar upplýsingar um heilbrigðisþjónustu. Sjúklingar verða því að treysta á umtal, ímynd og orðróm þegar þeir velja sér heilbrigðisþjónustu. Almenningur á oft fjölbreytilega valkosti milli lækna og heilbrigðisstofnana sem keppa um þjónustu og aðstöðu fyrir almenning þrátt fyrir að í flestum tilvikum sé hið opinbera sem greiðir fyrir þjónustuna. Enn ríkari ástæður eru fyrir því að afnema auglýsingabann hjá tannlæknum þar sem þeir hafa frjálsa gjaldskrá.
Á sínum tíma var auglýsingabann talið nauðsynlegt vegna fámennis í landinu og kunningsskapar og talið halda uppi aga innan stéttarinnar. Ég tel að þessi rök eigi ekki við í dag, hafi þau einhvern tímann átt við. Núverandi auglýsingabann er sömuleiðis erfitt og flókið í framkvæmd. Í nágrannaríkum má finna mun frjálslegri lagasetningu hvað varðar auglýsingar heilbrigðisstétta og -stofnana en það sem gildir hérlendis.
Auglýsingar um heilbrigðisþjónustu munu að sjálfsögðu vera bundnar reglum samkeppnislaga sem koma m.a. í veg fyrir að rangar, ófullnægjandi eða villandi upplýsingar. Siðreglur fagfélaga leggja sömuleiðis ýmsar kröfur á sína félagsmenn.
Ég legg ríka áherslu á að afnám auglýsingabanns lýtur einungis á að auka upplýsingaflæði til almennings en ekki að einhvers konar markaðsvæðingu heilbrigðisþjónustunnar. Til eru mörg dæmi þess að gjaldfrjáls almannaþjónusta auglýsi sína þjónustu og má þar nefna t.d. framhaldsskóla.
Hægt er að nálgast málið í heild sinni með því að smella hér

Texasstrákurinn enn úti

Á síðastliðnu þingi tók ég upp á Alþingi mál íslensks ríkissborgara sem hlaut 10 ára fangelsisdóm í Texas fyrir minni háttar afbrot sem hann framdi þegar hann var 11 ára gamall.

Þá hafði viðkomandi einstaklingur setið í bandarísku fangelsi í meira en 7 ár og átti efir að sitja næstu 3 árin í ströngu stofufangelsi þar sem öll vinna er bönnuð, nánast öll samskipti við fjölskyldu og vini bönnuð og í raun öll útivera óheimil. Fylgst er með stráknum með staðsetningartæki og mun minnsta yfirsjón valda því að honum er hent aftur í grjótið.

Á sínum tíma beittu íslenskir embættismenn sér talsvert í málinu og fórr Bragi Guðbrandsson, forstöðumaður Barnaverndarstofu, meira að segja farið til Texas til að reyna að liðka fyrir málinu og eiga hann og aðrir embættismenn hrós skilið fyrir mikið starf og góðan vilja. En allt kom fyrir ekki og ekki var því hægt að fá leyfi fyrir strákinn til að ljúka afplánun sinni hér á landi.

Það var því mat þeirra sem hafa komið nálægt málinu að leiðir embættismanna væru fullreyndar og því bæri að grípa til annarra lausna. Ein þeirra er aðkoma stjórnmálamanna að málinu. Það verður bara að viðurkennast að sum milliríkjamál leysast ekki fyrr en þau komast á borð stjórnmálamanna. Í svona málum getur aðkoma stjórnmálamanna, ég tala ekki um ef þeir eru hátt settir eins og ráðherrar eru, skipt sköpum.

Vegna þessa tók ég þetta mál upp á þingi og beindi þeirri spurningu til þáverandi utanríkisráðherra, Halldórs Ásgrímssonar, hvort hann væri tilbúinn til að beita sér með beinum hætti fyrir lausn þessa sorglega máls, t.d. með því að hafa samband við stjórnvöld í Texas eða Washington til að umræddur Íslendingur geti lokið afplánun sinni hér á land.

Í umræðunni á þinginu á þeim tíma tók Halldór vel í þá umleitan og sagðist ætla að beita sér í málinu. Nú er liðið tæpt ár og ekkert bólar á stráknum heim. Eftir að ég tók þetta upp á þingi hef ég hins vegar rætt þetta bæði við Halldór Ásgrímsson og Helga Ágústsson, sendiherra í Washington, sem báðir sögðust hafa reynt að ná fram lausn þessa máls en ekkert hafi gengið í þeim efnum. Þeir sögðu þó báðir að enn væri einhver von á að málið gæti leyst en eftir sem tíminn líður verður maður sífellt svartsýnni.

Við skuldum og skuldum

Ég bað nýlega um utandagskrárumræðu á Alþingi skuldastöðu heimila og fyrirtækja þar sem forsætisráðherra var til andsvara. Þrátt fyrir metaukningu í skuldum heimila og fyrirtækja virtist forsætisráðherra ekki deila þeim áhyggjum mínum.
Skuldir íslenskra heimila og fyrirtækja hafa aukist gríðarlega undanfarin misseri og eru þær mun hærri hér en í nágrannalöndunum. Íslensk heimili skulda núna um 800 milljarða kr. samkvæmt tölum Seðlabanka Íslands eða sem nemur allri árlegri landsframleiðslunni. Til samanburðar kostar allt heilbrigðiskerfið minna en einn tíunda þessar upphæðar.

Hvert einasta mannsbarn á Íslandi skuldar því tæplega 3 milljónir kr. Skuldir heimilanna voru rúmlega helmingi lægri (442) fyrir 5 árum.Skuldir heimilanna voru 20% af ráðstöfunartekjum árið 1980 en í árslok 2003 var þetta hlutfall komið upp í 180% og það hafði því nífaldast á tímabilinu.
Skuldir þjóðarbúsins eru um 2.400 milljarða kr. eða þrefalda landsframleiðslu
Íslensk fyrirtæki skulda um 1.300 milljarða kr. og hafa skuldirnar meira en tvöfaldast á síðustu 5 árum. Alþjóðlegur samanburður sýnir að skuldir íslenskra fyrirtækja eru með þeim hæstu sem þekkjast meðal þróaðra ríkja heims. Heildarskuldir íslenska þjóðarbúsins eru því um rúmlega 2.400 milljarða kr. sem er þreföld landsframleiðslan. Þar af eru erlendar skuldir um helmingur af heildarskuldunum og er Ísland eitt skuldugasta ríki í heimi. Greiðslubyrði af erlendum lánum hefur aukist gífurlega mikið. Greiðslur til útlanda í vexti og afborgarnir af erlendum lánum kosta rúmar 6 kr. af hverjum 10 kr. sem þjóðin aflar í útflutningstekjur.
Þetta eru ótrúlegar tölur en réttar. 60% af útflutningstekjum okkar fara í afborganir og vexti af erlendum lánum. Um 1% hækkun á erlendum vöxtum leiðir til um 12 milljarða kr. hækkunar á vaxtagreiðslum en fyrir þá upphæð mætti t.d. reka alla framhaldsskóla landsins. Innlend útlán innlánsstofnana í ár jukust um 70 milljarða kr. í október sl. Nýju íbúðalánin námu í lok október um 55 milljarða kr. en til samanburðar kostar rekstur alls Landspítalans um helming þessarar upphæðar.
Tölur í sögulegu hámarki
Í Financial Times var Ísland sérstaklega nefnt sem dæmi um land þar sem erlend lán banka til þess að fjármagna lántökur heimila dragi úr lánshæfi á alþjóðlegum mörkuðum. Í blaðinu kemur einnig fram að hækkandi skuldir heimilanna séu einn þeirra þátta, sem hægi á hagvexti.
Allar þessar skuldatölur eru í sögulegu hámarki. Skuldir heimila og fyrirtækja hafa aldrei verið hærri og hafa aldrei hækkað jafn ört. Það er því ríkt tilefni til að hafa áhyggjur. Þótt hér sé um að ræða skuldir heimila og fyrirtækja en ekki opinberra aðila geta stjórnvöld ekki litið framhjá þeim. Ríkisvaldinu ber skylda til þess að stuðla að heilbrigði í efnahagskerfinu. Of mikil skuldssetning lýsir ekki heilbrigðu hagkerfi.
Nú getur sá tími runnið upp að fólk skuldi meira en sem nemur verðmæti fasteignar en við þekkjum mýmörg dæmi slíks varðandi bifreiðakaup. Of miklar skuldir hafa sundrað mjög mörgum heimilum og mörg sorgarsagan hefur orðið vegna of mikilla skulda. Okkur stjórnmálamönnum ber að vara við óæskilegri þróun. Það hefur ríkisstjórnin ekki gert. Hún hefur gert hið þveröfuga og ýtt undir væntingar og skuldasöfnun.
Ríkisstjórnin gerir lítið úr varnaðarorðum óháðra aðila og hefur haldið væntingum í samfélaginu uppi með fagurgala, oflofi og sjálfhóli. Peningamálstefna Seðlabankans virðist hafa lítil áhrif. Nú er verðbólga á uppleið, þenslan mikil og litlar eða engar mótvægisaðgerðir í ríkisfjármálum. Stefna stjórnvalda ýtir því undir aukna neyslu og hvetur almenning til að verja æ stærri hluta ráðstöfunartekna sinna í vaxtagreiðslur vegna neyslu líðandi stundar.
Góðærið fengið að láni
Hið svokallaða góðæri sem ríkisstjórnarflokkarnir hafa stært sig af er einfaldlega fengið að láni. Sé reyndar litið til meðalhagvaxtar hér á landi frá árunum 1991-2001 sést að hann er nákvæmlega sá sami og meðalhagvöxtur OECD ríkjanna. Á þessum tíu árum erum við því um miðja deild en blöndum okkur hins vegar ekki í toppbaráttuna. Það er allt í lagi að halda því til haga að sé litið til skuldastöðu ríkisvaldsins þá skuldar ríkissjóður hærri upphæðir núna heldur en hann gerði árið 1995 skv. Seðlabanka Íslands.

Aukning neysluútgjalda heimila á sér ekki stoð í auknum kaupmætti en er fjármögnuð með lántökum, erlendum og innlendum og þetta hafa Samtök atvinnulífsins bent á. Einhverjir hafa bent á að skuldasöfnun væri í sjálfu sér ekki vandamál þar sem eignir höfðu aukist á móti. En það er ekki rétt. Seðlabankinn hefur bent á að á síðasta ári hafi skuldamyndunin ekki nema að litlu leyti tengst fjármunamyndun fyrirtækjanna. Bent er á sem skýringar að átt hafi sér stað skuldsettar yfirtökur og hækkun eignarverðs.
Margar leiðir færar fyrir ríkisstjórnina
Við jafnaðarmenn styðjum eindregið velferðabundinn markaðsbúskap en við erum ekki áhyggjulaus um velferð fólksins. Of miklar skuldir geta orðið myllusteinn um háls launþega og smærri fyrirtækja. Árangurslaus fjárnám einstaklinga voru um 17.000 sl. fjögur ár. Á sama tíma er ríkisstjórnin hins vegar með viðhorf afskiptaleysis eins og kemur fram í afstöðu gagnvart skuldastöðu almennings.
Ríkisstjórnin getur gripið til margar aðgerða til að leggja sitt af mörkum til að sporna gegn aukinni skuldasöfnun í samfélaginu. Í fyrsta lagi gæti ríkisstjórnin horfst í augu við vandann og viðurkennt hann. Í öðru lagi gæti ríkisstjórnin tekið mark á þeim aðvörunarmerkjum í efnahagslífinu sem hlutlausir aðilar benda henni sífellt á. Í þriðja lagi gæti ríkisstjórnin lækkað matarskattinn eins og við í Samfylkingunni viljum gera. Það lækkar neysluverðsvísitölu og þar af leiðandi afborganir af lánum.
Í fjórða lagi gæti ríkisstjórnin lagt fram trúverðug fjárlög sem standast þegar á hólmann er komið. Í fimmta lagi má benda sérhæfðar leiðir s.s. greiðsluaðlögun skuldugra einstaklinga.

Það að skulda of mikið er grafalvarlegt fyrir heimili þessa lands. Við verðum að snúa þessari þróun við og byggja upp heilbrigt efnhagslíf byggt á minni lántökum.

Vinnutilhögun unglækna

Nýverið tók ég upp á Alþingi málefni unglækna. Beindi ég spurningum til heilbrigðisráðherra um hvort hann teldi núverandi vinnutilhögun unglækna forsvaranlega og hvort hann væri tilbúinn að beita sér fyrir úrbótum í þessu máli. Nú er vonandi að það komist einhver hreyfing á málið. Hér á eftir má finna umræðuna af minni hálfu og svör ráðherrans.
Ágúst Ólafur: ,,Frú forseti. Vinnutilhögun lækna í starfsnámi eða svokallaðra unglækna hefur lengi verið deilumál hér á landi. Félag unglækna hefur lengi bent á að núverandi tilhögun vinnu unglækna nær ekki nokkurri átt. Unglæknar telja að jafnvel sé verið að brjóta á þeim lög um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum, nr. 46/1980. Þessi lög eiga m.a. að tryggja eðlilega hvíld viðkomandi launþega.
Hins vegar hefur verið bent á að kjarasamningar lækna undanþiggja lækna frá ýmsum ákvæðum sem má finna í lögunum, svo sem frítökurétti. Sé hins vegar vikið frá lögbundnum lágmarksréttindum er alveg ljóst að lög eru brotin. Kjarasamningar geta ekki breytt lögbundnum lágmarksréttindum. Nú er Félag unglækna að huga að því hvort það muni fara í málssókn vegna þessa. Samkvæmt skýrslu starfshóps um vinnutíma Landspítalans frá 5. mars sl. sem var send Jóhannesi Gunnarssyni lækningaforstjóra, og ég hef undir höndum, kemur fram að m.a. á geð-, gjörgæslu- og svæfingardeildum séu sólarhringsvaktir hjá kandidötum og læknum án sérfræðileyfis. Vaktir á viðkomandi deildum hjá þessum viðkomandi einstaklingum standast ekki ákvæði laga um lágmarkshvíld.
Of mikil vinna lækna og þar á meðal unglækna er engum til góða. Þessir einstaklingar vinna afar mikla vinnu þar sem líf og heilsa eru iðulega undir. Að undanskilja unglækna frá eðlilegum hvíldartíma, hvað þá án nokkurra réttinda á móti, er ekki rétt að gera. Breytingar á vöktum unglækna voru byrjaðar í haust með því að unglæknar fengu frí frá dagvinnu fyrir og eftir vakt. Þá mætti fólk í vinnuna kl. 16 og vann til kl. 8 morguninn eftir. Samkvæmt forsvarsmönnum unglækna gat yfirstjórn spítalans hins vegar ekki sætt sig við það og skipaði því sviðsstjórum að breyta aftur yfir í gamla kerfið þar sem unglæknir vinnur í rúman sólarhring þegar hann er á vakt. Í núverandi kerfi getur því unglæknir þurft að vera á sólarhringsvakt og síðan þurft að vinna næsta dag á eftir á venjulegu dagvinnukaupi. Hver maður sér að þetta fyrirkomulag nær ekki nokkurri átt. Hér er því bæði verið að brjóta á réttindum unglækna og sömuleiðis er það ekki nokkrum manni í hag að hafa örþreyttan lækni á vakt þar sem ákvarðanir hans geta varðað líf og dauða.
Ég spyr þess vegna hæstv. heilbrigðisráðherra hvort hann telji vinnutilhögun svokallaðra unglækna forsvaranlega og einnig vil ég fá að vita hvort hæstv. heilbrigðisráðherra sé tilbúinn að beita sér fyrir breytingum á vinnutilhögun unglækna, t.d. með frítökurétti, álagi eða breyttum vöktum handa unglæknum."

Heilbrigðisráðherra: ,,Virðulegi forseti. Hv. þm. Ágúst Ólafur Ágústsson hefur beint til mín fyrirspurn um vinnutilhögun unglækna. Sem kunnugt er hefur það viðgengist víða um lönd að unglæknar, þ.e. læknar í starfsþjálfun, hafa áður og fyrrum gengið langan vinnudag svo að úr hófi hefur verið, bæði hérlendis og erlendis. Á þessum þáttum hefur markvisst verið tekið og má í því sambandi minna á að læknar í starfsnámi hafa verið felldir undir vinnutímaákvæði Evrópusambandsins, enda hafa fyrstu tilskipanir þaðan reynst óframkvæmanlegar fyrir mörg lönd. Munu þau ákvæði vera í endurskoðun.
Á Íslandi hefur þessi vandi helst snúið að stóru sjúkrahúsunum, Landspítala – háskólasjúkrahúsi og Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri. Hef ég fyrir nokkru beint þeim tilmælum til sjúkrahúsanna að vinna ákveðið að bættu skipulagi vinnutíma unglækna þannig að hann falli að öllum gildandi ákvæðum og verði jafnframt fjölskylduvænn. Sjúkrahúsin hafa tekið á þessum málum og hefur þeim tekist að koma þeim í betra horf á öllum stærstu sviðum spítalanna þó að oft hafi reynst erfitt að samræma vinnutíma og vaktatilhögun á öllum deildum. Einnig hefur á sumum deildum verið það lítið vinnuálag á næturnar að unglæknar hafa frekar kosið að halda gildandi fyrirkomulagi óbreyttu í stað þess að hafa vaktir styttri en að sama skapi þéttar.
Ég hef fylgst vel með ástandi þessara mála, tel að þau hafi á undanförnum árum lagast verulega hvað vinnuálag lækna í starfsnámi snertir. Verður það að teljast í langflestum tilvikum fyllilega forsvaranlegt þó að vissulega geti verið undantekning þar á."
Ágúst Ólafur: ,,Frú forseti. Ég þakka hæstv. heilbrigðisráðherra fyrir svör hans. Mér fannst ég skynja skilning hjá hæstv. heilbrigðisráðherra á þessu vandamáli en hins vegar fannst mér einnig skorta tilfinnanlega vilja til að ganga alla leið og laga þetta. Það má vel vera að þetta hafi batnað hægt og rólega á sumum deildum en vandamáli af þessu tagi verðum við að kippa í liðinn sem fyrst. Mér finnst aðkoma hæstv. heilbrigðisráðherra nauðsynleg. Ég tel að hann eigi að beita sér fyrir beinum breytingum hvað þetta varðar, ég tala ekki um ef lög eru brotin. Ef lög um hvíldartíma eru brotin er það auðvitað háalvarlegt. Eins og fram kom í máli mínu er Félag unglækna að huga að dómsmáli vegna þessa máls og það er búið að draga það félag ansi lengi á úrbótum með þeim svörum að málið sé að fara að batna. Hins vegar gerist lítið í þeim efnum.
Ég tel það einnig á ábyrgð hæstv. heilbrigðisráðherra ef spítalinn er hreinlega undirmannaður, ef kerfið býður upp á það að viðkomandi læknir, unglæknir í þessu tilviki, vinni í of langan tíma. Þá er eitthvað að. Ég tel enn fremur á ábyrgð hæstv. heilbrigðisráðherra sé öryggið á spítalanum, bæði gagnvart starfsmönnum og sjúklingum. Það er á ábyrgð hæstv. heilbrigðisráðherra að við höfum ekki örþreytta lækna til að sinna þeim verkum sem þeim ber að sinna. Svo tel ég einnig að kjör starfsmannanna séu á ábyrgð hæstv. heilbrigðisráðherra ásamt þeim réttindum sem þeir hafa. Ef verið er að brjóta einhver ákveðin réttindi á unglæknum eða ekki komið til móts við eðlilegar kröfur af þeirra hálfu tel ég að ráðherrann þurfi að beita sér af meiri krafti en ég gat lesið vilja um í svari hans. Ég vona að hann fari í gang, hafi samband við yfirstjórn spítalans og að þetta mál verði leyst farsællega því hér er, eins og oft þegar heilbrigðismál eru til umræðu, ansi mikið í húfi."
Heilbrigðisráðherra: ,,Virðulegi forseti. Já, ég tek undir það að hér er mikið í húfi eins og ávallt þar sem heilbrigðiskerfið er að verki og heilbrigðisstarfsmenn koma nálægt.
Ég endurtek það sem kom fram í svari mínu að það er nokkuð liðið síðan ég beindi skriflegum tilmælum til spítalanna um að fara yfir þessi mál og laga þau að þeim reglum sem fyrir hendi eru. Að sjálfsögðu munum við fylgjast með því áfram hvernig framkvæmdin verður á því. Ég hef í rauninni ekki mikið meira um það að segja annað en það að ég hef áhuga á að þessi mál séu í sem bestu lagi og að allt öryggi sé tryggt í þeim.
Það má bæta því við í lokin að það er ekki alveg rétt sem Jóhannes Kristjánsson hefur eftir mér á samkomum að ég ætli að bíða með að semja við unglæknana þangað til þeir verða gamlir. Það eru ýkjur. Ég hef einsett mér að fylgjast með þessum málum."

Heimilisofbeldi-þingmál

Ég hef nú lagt fram þingsályktun á Alþingi um að setja lagaákvæði um heimilisofbeldi.

Heimilisofbeldi er eitt algengasta mannréttindabrot í heiminum en hvergi er minnst á heimilisofbeldi í íslenskri löggjöf og það er hvergi skilgreint. Það má því segja að heimilisofbeldi séu týndur brotaflokkur í kerfinu. Nú er dæmt eftir mjög mörgum ólíkum lagaákvæðum fyrir heimilisofbeldi sem þó eru ekki fullnægjandi að því varðar heimilisofbeldi.

Í heimilisofbeldismálum er helst dæmt eftir ákvæðunum hegningarlaga um líkamsárásir sem leggja áherslu á líkamlega áverka og aðferðina við brotið. Áhöld eru því um hvort að þessi ákvæði ein og sér taki nægilega á heimilisofbeldi. Heimilisofbeldi getur verið af ýmsu tagi, þ.e andlegt, líkamlegt og kynferðislegt ofbeldi sem oft nær yfir langan tíma, er jafnvel án sýnilegra áverka og gerist innan veggja heimilisins. Þetta markar að nokkru leyti sérstöðu þessara brota.

Í dómaframkvæmd fer refsing vegna líkamsmeiðinga einnig fyrst og fremst eftir þeirri aðferð sem beitt er og þeim áverkum sem þolandi hlýtur. Hins vegar getur verið um að ræða mjög alvarlegt heimilisofbeldi án mikilla líkamlegra afleiðinga og án hættulegra aðferða og þá getur legið talsvert lægri refsing fyrir heimilisofbeldi samkvæmt núgildandi lagaákvæðum.

Flutningsmenn vilja lagaákvæði sem skilgreini heimilisofbeldi í hegningarlögum þannig að þau nái yfir slík brot með heildstæðum og fullnægjandi hætti. Þannig verður íslenskt réttarkerfi betur í stakk búið að taka á þessum brotum.
Hægt er nálgast málið í heild sinni hér.

Sitjum við borðið

Ég fékk það góða tækifæri að heimsækja allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna fyrir allstuttu. Það var mikil og góð reynsla. Þarna fékk maður að fylgjast með umræðu í öryggisráði Sameinuðu þjóðanna sem Kofi Annan stjórnaði um konur og frið. Þetta voru afar áhugaverðar umræður enda umræðurefni gríðarlega áhugavert.
Allsherjarþingið sjálft var einnig spennandi vettvangur en það er eitthvað heillandi við stofnun þar sem allar þjóðir heims eiga sína fulltrúa. Við sem vorum þarna í New York nýttum tækifærið og fylgdust með einni vinnunefnd sem hafði m.a. til umræðu tillögu Kosta Ríka á að banna botnvörpuveiðar. Þetta er að sjálfsögðu mikið hagsmunamál fyrir Íslendinga en Tómas Heiðar lögfræðingur í utanríkisráðuneytinu kynnti málstað Íslendinga afar vel.

Glæsileg frammistaða Tómasar Heiðars
Í þessari umræðu sá maður vel hvað góður undirbúningur hefur mikið að segja. Tómas Heiðar leiddi alla umræðuna í þessari nefnd og fékk oftar en ekki nefndina til að vera sammála sér. Þarna voru öflugar þjóðir á borð við Ástralía, Nýja-Sjáland og jafnvel Noregur ekki að fullu leyti sammála okkur. Fulltrúar Bandaríkjanna og Japans voru ekki margorðir á þeim fundum sem ég fyldist með en lögðu þó eitt og eitt orð í belg. Kínverjarnir virtust einnig vera stuttorðir.

Þarna sást vel að það skipti ekki öllu máli að Ísland væri algjört smáríki miðað við aðrar þjóðir þarna. Það var hlustað á okkar fulltrúa og hann fékk nefndina til gera hitt og þetta. Að lokum tókst Tómasi Heiðari að koma í veg fyrir að tillaga Kosta Ríka yrði samþykkt þannig að íslenskum hagsmunum var borgið.

Aðalatriðið er að fá sitja við borðið
Þessi atburðarás sem maður fékk smáinnsýn í leiddi hugann minn að umræðunni um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu. Iðulega heyrist í þeirri umræðu að það verður ekkert hlustað á Íslendinga þar sem við erum svo fá og smá.
Fundirnir í New York staðfestu þó það sem ég hef lengi haldið fram að það skiptir ekki öllu frá hvaða landi þú kemur heldur skiptir máli hvað þú segir. Ef þú situr við borðið og ert undirbúinn þá er hægt að ná þínu fram. Aðalatriðið er að fá að sitja við borðið og þá er hlustað á þig.

Í Evrópumálunum fáum við hins vegar ekki að sitja við borðið. Beinar ákvarðarnir sem varða íslenska hagsmuni og íslenskt samfélag eru því teknar í Brussel án þess að nokkur aðili frá Íslandi hefur nokkuð um það að segja. Það er ekki gott fyrir sjálfstæða og fullvalda þjóð.

Slæm fjármálastjórn sjálfstæðismanna

Reynslan sýnir að það er lítið mark takandi á fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, hvort sem litið er á meintan afgang ríkissjóðs eða ríkisútgjöld.

Það er komið nóg af þjóðsögunni um hina styrku hönd Sjálfstæðisflokksins á ríkisfjármálunum. Reyndin sýnir að slök fjármálastjórn hefur ráðið ríkjum síðan Geir H. Haarde tók við ríkisfjármálunum.

Boðaður afgangur á ríkissjóði breytist undantekningarlítið í halla. Útgjöld ríkissins vaxa og handhófskenndum og vanhugsuðum niðurskurðartillögum er slengt fram með reglulegu millibili. Við skulum hins vegar ekki láta orð stjórnarandstöðuþingmanns nægja heldur líta á sjálfar tölurnar.
Tugmilljarða munur á milli fjárlaga og raunveruleikans
Á síðasta ári, 2003, kynnti fjármálaráðherra 10,7 milljarða króna hagnað í fjárlagafrumvarpinu sem varð 11,5 milljarðar í sjálfum fjárlögunum. En hver var niðurstaðan þegar reikningur ársins var gerður upp? Um 6 milljarða kr. halli á ríkissjóði þrátt fyrir einkavæðingu ríkiseigna upp á 12 milljarða króna það árið.

Árið 2002 gerðu fjárlagafrumvarp og fjárlög ráð fyrir um 18 milljarða króna afgangi en þegar raunveruleikinn kom í ljós varð hallinn rúmir 8 milljarða króna þrátt fyrir sölu ríkiseigna upp á tæpa 12 milljarða króna. Sé litið til áranna 2000-2003 kemur í ljós að meðalmunur á afgangi fjárlaga og ríkisreiknings var um 22 milljarða króna á ári.

Svipaða sögu má segja frá útgjaldaaukningu ríkissjóðs á vakt Geir H. Haarde. Sé litið til áranna 2000-2003 kemur í ljós að að meðaltali munaði um 24 milljörðum kr. á milli útgjalda fjárlaga og þeim raunveruleika sem síðan blasti við í ríkisreikningi.
Samkvæmt ríkisreikningi 2003 jukust útgjöld ríkisins umfram fjárlög 2,4 milljónir kr. á klukkustund allt síðasta ár eða um 21 milljarða króna.
Þægilegur eftir-á-stimpill
Fjármálaráðherrann telur sig hins vegar hafa svör við þessu öllu saman. Hann vill einfaldlega taka út óheppilega liði og fínpússa útkomuna. Þegar fjárlögin voru sett fram á rekstrargrunn í stað greiðslugrunns árið 1998 hætti fjárheimild að miðast við greiðslur og fór að miðast við skuldbindingu. Það er eins og að sumir hafi ekki áttað sig á þessari breytingu.

Fjármálaráðherra bendir nefnilega sínu máli til stuðnings á gjaldfærslu lífeyrisskuldbindinga og vill taka þær út fyrir sviga. En fjármálaráðherra virðist gleyma að í hans eigin fjárlagafrumvarpi er gert ráð fyrir þessum lið sem virðist hins vegar vera stórlega vanmetin á hverju ári. Fjármálaráðherra lætur meira að segja eins og þessi þáttur sé einfaldlega honum og ríkisfjármálunum alveg óviðkomandi.

Ef fjármálaráðherra sér fram á stóraukna gjaldfærslu lífeyrisskuldbindinga á það að vera í frumvarpinu sjálfu. Það þýðir ekki að benda á einhverja óvænta gjaldfærslu eða afskriftir upp á tugmilljarða króna ár eftir ár. Slíkt staðfestir einungis málflutning Samfylkingarinnar um slæma fjármálastjórn, lélega áætlanagerð og að fjárlagafrumvarpið sé varla pappírsins virði. Fjármálaráðherra viðurkenndi jafnvel á þingi að hugsanlega ætti að gera ráð fyrir hærri upphæðum í svona útgjöld.
Það er hins vegar rétt að sum útgjöld og skuldbindingar geta verið ófyrirséð og því er eðilegt að óvissan sé einhver. Stundum er það vegna kjarasamninga sem fjármálaráðherrann stendur þó sjálfur fyrir.

Það liggur þó algjörlega ljóst fyrir, og ekki er ágreiningur um það, að þótt einungis væri litið til svokallaðra reglulegra útgjalda ríkiskassans á árunum 2001-2003 jukust útgjöldin gríðarlega eða um 32 milljarða kr. frá því sem var gert ráð fyrir í fjárlögunum og kom síðan í ljós í ríkisreikningnum. Þetta er gífurleg umframkeyrsla og í engu samræmi við góða fjármálastjórn.

Fjármálaráðherra bendir einnig á fjáraukalögin sem eina af sínum skýringum. Það er auðvitað þægilegt að geta haft svona eftir-á-stimpil sem fjáraukalögin eru. Fjáraukalögin eiga að mæta óvæntum útgjöldum ríkissjóðs. Núverandi ríkisstjórn notar þau hins vegar markvisst fyrir fyrirséð útgjöld sem ráðherrarnir leggja í eftir að fjárlögin hafa verið afgreitt. Aðeins á síðasta ári voru fjáraukalögin rúmir 20 milljarða króna.

Það er ekki góð fjármálastjórn að hafa ár eftir ár fjáraukalög upp á tugmilljarða króna. Þessi skýring fjármálaráðherrans staðfestir einungis málflutning stjórnarandstöðunnar um óvandaðar áætlanir.
Samanburður þegar það hentar
Í stuttu máli máli snýst málflutningur fjármálaráðherra um það að fjárlög eða fjárlagafrumvarpið séu ekki samanburðarhæf við ríkisreikninginn sem sýnir raunveruleikann eins og hann er.

Hins vegar hikar fjármálaráðherra ekki við að bera sjálfur saman fjárlagafrumvarp við ríkisreikning. Í framsöguræðu fjármálaráðherra með fjárlagafrumvarpinu bar hann sjálfur saman fjárlagafrumvarpið við ríkisreikninginn, en þá í því samhengi sem hentaði honum.

Það má einnig minna á frumvarp til laga um fjárreiður ríkisins þessarar sömu ríkisstjórnar frá árinu 1996. Þar stóð eftirfarandi: ,,Hingað til hefur fjárlagafrumvarpið verið sett upp á greiðslugrunni en hér er lagt til að það verði á rekstrargrunni en greiðsluhreyfingar jafnframt sýndar. Breytingin hefur það í för með sér að áætlanir fjárlaga og niðurstöður ríkisreiknings verða að fullu samanburðarhæfar, en ríkisreikningur hefur til margra ára sýnt bæði rekstrarniðurstöður og greiðsluhreyfingar.”
Slæm fjármálastjórn
Þessi sami einstaklingur og nú gegnir stöðu fjármálaráðherra stóð að frumvarpinu sem gerðu fjárlög og ríkisreikning ,,að fullu samanburðarhæfar". En það er einmitt samanburður milli fjárlaga og ríkisreiknings sem Samfylkingin er að benda á. Samanburðurinn er hins vegar fjármálaráðherra svo sár að hann reynir að þæfa umræðuna í þeirri von að geta búið til tortryggni.

Niðurstaðan er augljós, sem m.a. Ríkisendurskoðun sem er óháð ríkisstofnun staðfestir, að fjármálastjórn ríkisins og áætlanagerð undir stjórn fjármálaráðherrans Geirs H. Haarde er slök þegar öllu er á botninn hvolft.

Galin skipun í Hæstarétt

Skipun Jóns Steinars Gunnlaugssonar í Hæstarétt er hreint út sagt með ólíkindum. Ég held að þetta sé dropinn sem fyllir mælirinn. Nú er búið að koma yfirlýstum baráttumanni Sjálfstæðisflokksins og Davíðs Oddssonar í Hæstarétt, við hliðina á frændanum.
Þetta er maður sem er sífellt að taka flokkspólitíska afstöðu sem virkur þátttakandi í pólitísku ati. Þetta er maður sem notar lögfræði sína óspart til að réttlæta gjörðir sinna flokksfélaga. Þetta er maður sem treysti sér ekki til að vera í kjörstjórn vegna haturs síns á Ólafi Ragnari Grímssyni. Þetta er maður sem hefur líst efasemdum yfir félagslegum mannréttindum og talið að sönnunarbyrði í kynferðisafbrotum þurfi að herða.
Skikkja hlutleysis
Að sjálfsögðu hefur Jón Steinar rétt á því að hafa skoðanir og hann hefur valið sér þetta lífstarf sem hann gegnir. En það er hins vegar alveg ljóst að þessi maður hefur ekki tiltrú þjóðarinnar sem Hæstaréttardómari nema þröngrar flokkselítu Sjálfstæðisflokkins.

Jón Steinar getur ekki allt í einu kastað yfir sig skikkju hlutleysis eins og fortíðin sé gleymt. Hæstiréttur þarf einfaldlega að vera hafinn yfir allan vafa og tortryggni. Það er hins vegar fullt að fólki sem myndi ekki treysta Jóni Steinari í að dæma í sínum málum.
Undanfarið hefur borið á því að einstaklingar, aðallega fyrirverandi skjólstæðingar Jóns Steinars, rugli saman góðum verjanda annars vegar og hins vegar góðum Hæstaréttardómara. Jón Steinar getur vel verið hið fyrrnefnda en hann verður aldrei hið síðarnefnda.

Það er því algjörlega galið að skipa Jón Steinar í Hæstarétt og í raun sýnir það vel hvernig þessir herramenn, Geir Haarde og Björn Bjarnsson, fara með sitt vald.
Raða sínum mönnum í kerfið
Skipanir Sjálfstæðismanna í Hæstarétt sýna einnig vel hvernig Sjálfstæðismenn eru duglegir að koma sínum mönnum að í kerfinu. Þeir eru búnir að raða sínu liði í Ríkisútvarpið þar sem virkir Sjálfstæðismenn eru í stól útvarpstjóra, framkvæmastjóra og formanns útvarpsráð, sem m.a. sér um mannaráðingar fréttamanna.

Þeir eru búnir að raða sínum mönnum í Landssímann sem núna er allt í einu kominn í undarlegan leiðangur til að bjarga öðrum yfirlýstum Sjálfstæðismönum í Skjá einum. Á sama tíma sjáum við að ríkisstjórnvarpið er farið að auglýsa grimmt á Skjá einum.
Það er búið að verðlauna nokkra aðstoðarmenn stjórnarherranna með sendiherrastörfum en allt í í einu eru sendirherrarnir orðnir helmingi fleiri en eru sendiráð.

Og nú er komið að Hæstarétti. Sjálfstæðismnenn voru búnir að fullkomna samruna framkvæmdarvalds og löggjafaravalds. Nú er það dómsvaldið sem þeir leggja í.

Öryrkjar sviknir tvisvar

Það er með ólíkindum hvernig ríkisstjórn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks kemur fram við öryrkja þessa lands. Þjóðin verður reglulega að vera vitni að opinberum átökum milli öryrkja og ríkisstjórnarflokkanna.

Í síðastliðinni kosningabaráttu hreyktu Framsóknarflokkur og Sjálfstæðisflokkur sér af samkomulagi sem var gert við Öryrkjabandalagið um að rétta hlut yngstu öryrkja. Að kosningum loknum kom svo í ljós að samkomulagið var svikið, ekki bara einu sinni heldur tvisvar.
Skilningur allra nema ríkisstjórnarflokkanna
Þann 25. mars 2003 kynnti heilbrigðisráðherra fyrir hönd ríkisstjórnarinnar samkomulag við Öryrkjabandalagið um hækkun grunnlífeyris öryrkja. Frásagnir allra fjölmiðla af samkomulaginu sem var kynnt á sameiginlegum blaðamannafundi heilbrigðisráðherrans og Öryrkjabandalagsins voru allar á einn veg. Sama dag og blaðamannafundurinn var haldinn lýstu fjölmiðlar nákvæmlega útfærslu samkomulagsins sem miðaði við að grunnlífeyrinn myndi hækka um rúmar 400 krónur fyrir hvert aldursár.
En ef litið er til þess hvers konar hækkun ríkisstjórnin svo samþykkti fyrir síðastliðin jól kemur í ljós að aldurstengda örorkuuppbót hækkar talsvert minna en um rúmar 400 kr. fyrir hvert aldursár.

Samkvæmt samkomulaginu og þeirri útfærslu sem fjölmiðlarnir lýstu hefði 44 ára gamall öryrki átt að fá aldurstengda örorkuuppbót að upphæð 9.684 kr í hverjum mánuði. Samkvæmt lögunum sem ríkisstjórnarflokkarnir samþykktu um jólin fékk viðkomandi hins vegar 1.032 kr. Öryrki sem er 56 ára gamall átti að fá rúmar 4.000 kr. ef samkomulaginu hefði verið fylgt eftir en fékk aðeins 516 kr. samkvæmt lögunum. Ljóst er að hækkunin er mun lægri en samkomulagið gerði ráð fyrir og á einstaklingsgrunni munar vitaskuld töluverðu. Í heild vantaði heilar 500 milljónir til að staðið yrði við samkomulagið.
Heilbrigðisráðherra staðfestir svikin
Skilningi Morgunblaðsins, Ríkisútvarpsins og Stöðvar 2 á samkomulaginu sem heilbrigðisráðherra og formaður Öryrkjabandalagsins kynntu sameiginlega var ekki mótmælt af hálfu ráðherra eða ríkisstjórnarflokkanna. Enda var samkomulagið um tiltekna hækkun á hvert aldursár en ekki um niðurneglda heildarupphæð. Staðreyndin er því sú að ríkisstjórnarflokkarnir stóðu ekki við umsamda hækkun.

Heilbrigðisráðherra hefur meira að segja staðfest í fjölmiðlum að loforðið við öryrkja hafi ekki verið efnt að fullu. Síðastliðið haust talaði ráðherrann um að ,,greiða þyrfti hækkanirnar sem um var samið í áföngum, 66% koma til greiðslu um næstu áramót [2003-2004] og afgangurinn ári síðar.“ Sömuleiðis sagði heilbrigðisráðherrann að ,,miðað við þær heimildir sem ég [ráðherrann] hef þarf hins vegar að áfangaskipta þessu samkomulagi. En það stendur ekki til annað en að standa við það eins og það stendur."
Ríkisstjórninni ekki viðbjargandi
Í samkomulaginu var hins vegar hvergi gert ráð fyrir áfangaskiptingu. Í fréttatilkynningu frá heilbrigðisráðuneytinu kom fram um að samkomulagið ætti að koma allt til framkvæmda síðastliðinn janúar. Með þessu var því búið að svíkja öryrkja einu sinni.
En lengi getur vont versnað.

Nú á að svíkja öryrkja aftur og nú um seinni áfangann sem heilbrigðisráðherra hafði lofað að kæmi í ár. Forystumenn Framsóknarflokks og Sjálfstæðisflokks hafa nýlega útilokað frekari greiðslur til öryrkja þrátt fyrir orð heilbrigðisráðherra og fyrirliggjandi samkomulag. Ríkisstjórninni ber hins vegar að standa við sín orð en þessari ríkisstjórn er einfaldlega ekki viðbjargandi. Svo einfalt er það.

Meinloka Morgunblaðsins

Morgunblaðið ber höfuðinu við steininn í umræðu um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu. Þann 15. ágúst birtist leiðari í Morgunblaðinu þar sem farið var hörðum orðum um grein mína sem hafði birst í blaðinu deginum áður.
Morgunblaðið afgreiðir andstæðinga sína í Evrópuumræðunni þannig að þeir hljóti að vera haldnir meinloku. Morgunblaðið hrekur þó ekki eina einustu staðreynd sem sett var fram í grein minni. Þar var m.a. sagt að hagsmunir okkar rúmist fyllilega innan núverandi stefnu ESB og sá Morgunblaðið þeirri fullyrðingu allt til foráttu.
Veiðiverðmætin tryggð Íslendingum
En ef við lítum á hverjir eru hagsmunir Íslands er augljóst að þeir felast í veiðiverðmætunum. Þeir hagsmunir eru tryggðir í núverandi stefnu ESB vegna þess að skilyrði fyrir kvótaúthlutun hjá ESB er veiðireynsla.
Það ætti ekki að þurfa að segja Íslendingum að Ísland er eina þjóðin sem hefur veiðireynslu í íslenskri lögsögu og fengi þar af leiðandi allan kvóta. Einnig er hægt að gera kröfu um að sjávarútvegsfyrirtæki sem fá kvóta hafi raunveruleg efnahagsleg tengsl við viðkomandi svæði.

Eftir stendur þá ákvörðunin um heildarkvótann sem að öllu óbreyttu yrði tekin í ráðherraráðinu í samræmi við ráðleggingar vísindamanna. Sú ákvörðun er þó eingöngu formlega eðlis eins og Morgunblaðið viðurkennir í leiðara sínum. Þar sem Íslendingar fá allan kvótann vegna reglunnar um veiðireynslu eru Íslendingar einu hagsmunaaðilarnir að þeirri ákvörðun. Sú ákvörðun hefur hin seinni ár verið í samræmi við ráðleggingar vísindamanna, sem í tilviki íslensku fiskistofnana yrðu íslenskir. Þetta kerfi tryggir því hagsmuni íslensks sjávarútvegs.
Tímamót Morgunblaðsins
Það felast viss tímamót í málflutningi Morgunblaðsins. Því er haldið fram í leiðara blaðsins að yfirráð yfir íslenskum fiskimiðum, sem færu til ráðherraráðsins við aðild, yrðu eingöngu formleg. Það er rétt. En þrjóska og nauðhyggja Morgunblaðsins er augljós. Morgunblaðið er eigi að síður á móti aðild jafnvel þótt unnt væri að tryggja að ekkert myndi í raun breytast í íslenskum sjávarútvegi við inngöngu Íslands í ESB.

Á það var þó bent í grein minni að vel er hægt að fara fram á að hafsvæðið í kringum Ísland verði gert að sérstöku stjórnunarsvæði í aðildarviðræðum. Slík krafa rúmast vel innan núverandi stefnu ESB, enda fordæmi fyrir slíku hjá ESB. Hér er því ekki verið að ræða um undanþágur frá ríkjandi stefnu.

Slík krafa væri fyllilega eðlileg af hálfu Íslendinga og telur Samfylkingin að gera eigi slíka kröfu í aðildarviðræðum. Blaðið hikar hins vegar ekki að útiloka slíka niðurstöðu. Morgunblaðið er svo ákveðið að vera á móti aðild að ekkert annað kemst að.
Síbreytilegur málflutningur andstæðinga aðildar
Málflutningur andstæðinga aðildar og þar á meðal Morgunblaðsins tekur sífelldum breytingum. Fyrst var fullyrt að hér myndi allt fyllast af erlendum togurum. Það var hrakið með skilyrðinu um veiðireynslu. Svo var því haldið fram að erlend stórfyrirtæki myndu kaupa upp íslenskan sjávarútveg og flytja hagnaðinn til útlanda. Það var sömuleiðis hrakið, þar sem unnt er setja skilyrði sem fyrir kvóta um að fyrirtæki hafi efnahagsleg tengsl við viðkomandi svæði.

Þá var bent á flökkustofnana. En um þá þarf semja hvort sem Ísland er innan ESB eða utan og færa má rök fyrir því að þjóðir sem vinna eins náið saman og í Evrópusambandinu séu jafnvel líklegri til að taka meira tillit til hverrar annarrar en ella.
Loks var gripið í það hálmstrá, m.a. af hálfu framkvæmdastjóra LÍÚ í Fréttablaðinu 14. ágúst sl., að hinar hagstæðu reglur ESB fyrir íslenska hagsmuni hljóti að breytast um leið og Ísland gengur í sambandið!

Meinloka Morgunblaðsins endurspeglaðist annars vel í tveimur leiðurum blaðsins sem birtust á dögunum. Í þeim fyrri sá Morgunblaðið því allt til foráttu að leiðtogar norræna jafnaðarmanna teldu að Ísland ætti að sækja um aðild að ESB og taldi leiðarahöfundur að um erlenda afskiptasemi væri að ræða og afþakkaði ráðleggingarnar í nafni þjóðarinnar. Svo liðu nokkrir dagar og þá birtist annar leiðari um neikvæð ummæli bresks ráðherra um aðild Íslands að ESB. Þá var leiðarahöfundur Morgunblaðsins hins vegar á því að um óvenjulega hreinskilni hafi verið að ræða, sem hafi komið skemmtilega á óvart.
Óþekkt ósmekklegheit
Áður óþekkt ósmekklegheit komu einnig fram í leiðara sunnudagsins þegar Morgunblaðið notaði þorskastríðin sem röksemd gegn aðild að ESB. Það að líkja aðild að ESB við þorskastríðin, eins og gert er í leiðaranum, er svo fráleitt að það tekur engu tali. Þá voru Íslendingar að verjast veiðum og yfirgangi erlendra þjóða í okkar lögsögu og við urðum að tryggja yfirráð yfir lögsögunni með miklum átökum. Það er ekkert slíkt á ferðinni núna.

Þótt við gerðumst aðilar að ESB kæmi ekkert erlent fiskiskip hingað og við veiddum eftir sem áður allan þann fisk sem við veiðum núna og við hefðum stjórn á veiðum á íslensku hafsvæði og hefðum okkar eigið fiskveiðieftirlit. Ekkert af þessu var til staðar þegar þorskastríðin voru og þess vegna háðum við þau. Leiðarinn er móðgun við alla þá sem börðust í þorskastríðunum. Þau snerust um allt annað en það sem Evrópuumræðan gerir. Af orðum Morgunblaðsins að dæma mætti ætla að Evrópusinnar séu landráðamenn. Málflutningur sem þessi lýsir vel rökþroti Morgunblaðsins, þar sem reynt er að spila á tilfinningar og þjóðerniskennd almennings.

Í lok leiðarans ná undarlegheitin hámarki þar sem fram kemur að Morgunblaðið telur Ísland ekki eiga neitt erindi í ESB sakir þess að Ísland hafi ekki verið í stríði við nágrannaþjóðir sínar! Slíkum röksemdum þarf vart að svara.