Slæm fjármálastjórn sjálfstæðismanna

Reynslan sýnir að það er lítið mark takandi á fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, hvort sem litið er á meintan afgang ríkissjóðs eða ríkisútgjöld.

Það er komið nóg af þjóðsögunni um hina styrku hönd Sjálfstæðisflokksins á ríkisfjármálunum. Reyndin sýnir að slök fjármálastjórn hefur ráðið ríkjum síðan Geir H. Haarde tók við ríkisfjármálunum.

Boðaður afgangur á ríkissjóði breytist undantekningarlítið í halla. Útgjöld ríkissins vaxa og handhófskenndum og vanhugsuðum niðurskurðartillögum er slengt fram með reglulegu millibili. Við skulum hins vegar ekki láta orð stjórnarandstöðuþingmanns nægja heldur líta á sjálfar tölurnar.
Tugmilljarða munur á milli fjárlaga og raunveruleikans
Á síðasta ári, 2003, kynnti fjármálaráðherra 10,7 milljarða króna hagnað í fjárlagafrumvarpinu sem varð 11,5 milljarðar í sjálfum fjárlögunum. En hver var niðurstaðan þegar reikningur ársins var gerður upp? Um 6 milljarða kr. halli á ríkissjóði þrátt fyrir einkavæðingu ríkiseigna upp á 12 milljarða króna það árið.

Árið 2002 gerðu fjárlagafrumvarp og fjárlög ráð fyrir um 18 milljarða króna afgangi en þegar raunveruleikinn kom í ljós varð hallinn rúmir 8 milljarða króna þrátt fyrir sölu ríkiseigna upp á tæpa 12 milljarða króna. Sé litið til áranna 2000-2003 kemur í ljós að meðalmunur á afgangi fjárlaga og ríkisreiknings var um 22 milljarða króna á ári.

Svipaða sögu má segja frá útgjaldaaukningu ríkissjóðs á vakt Geir H. Haarde. Sé litið til áranna 2000-2003 kemur í ljós að að meðaltali munaði um 24 milljörðum kr. á milli útgjalda fjárlaga og þeim raunveruleika sem síðan blasti við í ríkisreikningi.
Samkvæmt ríkisreikningi 2003 jukust útgjöld ríkisins umfram fjárlög 2,4 milljónir kr. á klukkustund allt síðasta ár eða um 21 milljarða króna.
Þægilegur eftir-á-stimpill
Fjármálaráðherrann telur sig hins vegar hafa svör við þessu öllu saman. Hann vill einfaldlega taka út óheppilega liði og fínpússa útkomuna. Þegar fjárlögin voru sett fram á rekstrargrunn í stað greiðslugrunns árið 1998 hætti fjárheimild að miðast við greiðslur og fór að miðast við skuldbindingu. Það er eins og að sumir hafi ekki áttað sig á þessari breytingu.

Fjármálaráðherra bendir nefnilega sínu máli til stuðnings á gjaldfærslu lífeyrisskuldbindinga og vill taka þær út fyrir sviga. En fjármálaráðherra virðist gleyma að í hans eigin fjárlagafrumvarpi er gert ráð fyrir þessum lið sem virðist hins vegar vera stórlega vanmetin á hverju ári. Fjármálaráðherra lætur meira að segja eins og þessi þáttur sé einfaldlega honum og ríkisfjármálunum alveg óviðkomandi.

Ef fjármálaráðherra sér fram á stóraukna gjaldfærslu lífeyrisskuldbindinga á það að vera í frumvarpinu sjálfu. Það þýðir ekki að benda á einhverja óvænta gjaldfærslu eða afskriftir upp á tugmilljarða króna ár eftir ár. Slíkt staðfestir einungis málflutning Samfylkingarinnar um slæma fjármálastjórn, lélega áætlanagerð og að fjárlagafrumvarpið sé varla pappírsins virði. Fjármálaráðherra viðurkenndi jafnvel á þingi að hugsanlega ætti að gera ráð fyrir hærri upphæðum í svona útgjöld.
Það er hins vegar rétt að sum útgjöld og skuldbindingar geta verið ófyrirséð og því er eðilegt að óvissan sé einhver. Stundum er það vegna kjarasamninga sem fjármálaráðherrann stendur þó sjálfur fyrir.

Það liggur þó algjörlega ljóst fyrir, og ekki er ágreiningur um það, að þótt einungis væri litið til svokallaðra reglulegra útgjalda ríkiskassans á árunum 2001-2003 jukust útgjöldin gríðarlega eða um 32 milljarða kr. frá því sem var gert ráð fyrir í fjárlögunum og kom síðan í ljós í ríkisreikningnum. Þetta er gífurleg umframkeyrsla og í engu samræmi við góða fjármálastjórn.

Fjármálaráðherra bendir einnig á fjáraukalögin sem eina af sínum skýringum. Það er auðvitað þægilegt að geta haft svona eftir-á-stimpil sem fjáraukalögin eru. Fjáraukalögin eiga að mæta óvæntum útgjöldum ríkissjóðs. Núverandi ríkisstjórn notar þau hins vegar markvisst fyrir fyrirséð útgjöld sem ráðherrarnir leggja í eftir að fjárlögin hafa verið afgreitt. Aðeins á síðasta ári voru fjáraukalögin rúmir 20 milljarða króna.

Það er ekki góð fjármálastjórn að hafa ár eftir ár fjáraukalög upp á tugmilljarða króna. Þessi skýring fjármálaráðherrans staðfestir einungis málflutning stjórnarandstöðunnar um óvandaðar áætlanir.
Samanburður þegar það hentar
Í stuttu máli máli snýst málflutningur fjármálaráðherra um það að fjárlög eða fjárlagafrumvarpið séu ekki samanburðarhæf við ríkisreikninginn sem sýnir raunveruleikann eins og hann er.

Hins vegar hikar fjármálaráðherra ekki við að bera sjálfur saman fjárlagafrumvarp við ríkisreikning. Í framsöguræðu fjármálaráðherra með fjárlagafrumvarpinu bar hann sjálfur saman fjárlagafrumvarpið við ríkisreikninginn, en þá í því samhengi sem hentaði honum.

Það má einnig minna á frumvarp til laga um fjárreiður ríkisins þessarar sömu ríkisstjórnar frá árinu 1996. Þar stóð eftirfarandi: ,,Hingað til hefur fjárlagafrumvarpið verið sett upp á greiðslugrunni en hér er lagt til að það verði á rekstrargrunni en greiðsluhreyfingar jafnframt sýndar. Breytingin hefur það í för með sér að áætlanir fjárlaga og niðurstöður ríkisreiknings verða að fullu samanburðarhæfar, en ríkisreikningur hefur til margra ára sýnt bæði rekstrarniðurstöður og greiðsluhreyfingar.”
Slæm fjármálastjórn
Þessi sami einstaklingur og nú gegnir stöðu fjármálaráðherra stóð að frumvarpinu sem gerðu fjárlög og ríkisreikning ,,að fullu samanburðarhæfar". En það er einmitt samanburður milli fjárlaga og ríkisreiknings sem Samfylkingin er að benda á. Samanburðurinn er hins vegar fjármálaráðherra svo sár að hann reynir að þæfa umræðuna í þeirri von að geta búið til tortryggni.

Niðurstaðan er augljós, sem m.a. Ríkisendurskoðun sem er óháð ríkisstofnun staðfestir, að fjármálastjórn ríkisins og áætlanagerð undir stjórn fjármálaráðherrans Geirs H. Haarde er slök þegar öllu er á botninn hvolft.