Umræðan á þinginu um tálbeitur og nettæling

Í gær var umræða á Alþingi um tvær fyrirspurnir frá mér til dómsmálaráðherra. Fyrri fyrirspurnin laut að nettælingu og sú seinni að tálbeitum. Í stuttu máli má segja að dómsmálaráðherra hafi tekið vel í að skoða lagabreytingar sem lúta að nettælingu en hann vildi hins vegar bíða eftir niðurstöðu Hæstarréttar í svokölluðu Kompássmáli.

Varðandi tálbeiturnar þá greindi okkur meira á en ráðherrann taldi að núverandi fyrirkomulag væri ágætt en hann sagði þó að allsherjarnefndin ætti að skoða þessi mál eins og önnur þegar við fáum svokallaða sakamálafrumvarp inn í nefndina.

Hér fyrir neðan má sjá hluta af fyrirspurnum mínum til ráðherrans. Fyrst er það tálbeitufyrirspurnin og síðan nettælingin:

Í umræddu Kompásmáli sýknaði héraðsdómur þrjá menn, m.a. á þeim grundvelli að ekki væri heimilt að nota tálbeitu til að kalla fram refsiverða háttsemi eins og var gert í þessu máli enda samræmdist það ekki þeim reglum sem gilda um notkun lögreglu á tálbeitum við rannsókn mála. Jafnframt var talið að vafi léki á því hvort að heimilt hafi verið að byggja rannsóknina á gögnum Kompás.

Þessi niðurstaða dómstólsins um þessa tilteknu notkun fjölmiðla á tálbeitum er kannski rökrétt í ljósi núverandi laga. En málið vekur þó spurningar um hvort við ættum ekki að huga að lagabreytingum um tálbeitur.

Það er oft talað um tvenns konar tálbeitur, virkar og óvirkar tálbeitur. Óvirk tálbeita kemur fram sem eins konar agn í gildru sem sett er á svið, t.d. til að hafa hendur í hári árásarmanns. Er almennt talið heimilt að nota óvirka tálbeitu án þess að tiltekinn maður sé grunaður.

Virk tálbeita kemur hins vegar ekki fram sem fórnarlamb, heldur sem þátttakandi í broti aðalmanns sem aðgerð beinist gegn. Ef tálbeita kallar fram brot sem ætla má að hefði ekki verið framið nema fyrir tilstilli hennar er hugsanlega komið út fyrir mörk lögmætra aðgerða í ljósi mannréttindasáttmála Evrópu.

Umræðan um tálbeitur hefur aðallega verið bundin við fíkniefnamál. Hins vegar tel ég að lögregla ætti sérstök úrræði í baráttunni gegn barnaníðingum. Í okkar löggjöf er víða tekið sérstakt tillit til barna með sérákvæðum.

Ég er einnig sannfærður að lagaheimildir lögreglu til að beita tálbeitum gegn barnaníðingum myndi fæla hugsanlega gerendur frá þessu athæfi. Með því einu væri mikið unnið.

Danir hafa sett lagareglur um notkun á tálbeitum við rannsóknir sakamála. Þar er einungis heimilt að nota lögreglumenn sem tálbeitu og skilyrði er að brotið varði a.m.k. 6 ára fangelsi.  Mér finnst því rökrétt að íslenska lögreglan fái svipaðar lagaheimildir í baráttu sinni gegn barnaníðingum. Þetta er breyttur heimur og við verðum að horfast í augun á raunveruleikanum.

Kjarni málsins er sá, að með því að heimila lögreglunni notkun á tálbeitum í þessum tiltekna málaflokki værum við að auka réttarvernd barna til muna.

Og hér kemur fyrirspurnin sem lýtur að nettælingu

Nú fyrir stuttu sýknaði Héraðsdómur 3menn af ákæru um tilraun til kynferðisbrots eftir að þeir höfðu nálgast einstakling á netinu í kynferðislegum tilgangi sem þeir töldu vera 13 ára stúlku. Dómurinn taldi að netsamskipti sakborninganna við þáttargerðarmennina sem höfðu lagt þetta mál upp gæti ekki talist vera sönnun um ásetning þeirra til að fremja kynferðisbrot þótt þeir hefðu mætt á fund stúlku sem þeir töldu vera 13 ára.

Hér er til umræðu hvort tilraunarákvæði hegningarlaga dugi til að ná yfir svokallaða nettælingu gagnvart börnum í kynferðislegum tilgangi. Samkvæmt Héraðsdóminum virðist svo ekki vera.

Í þessu máli var um að ræða brot sem er ekki fullframið en það var spurning hvort tilraun til refsiverðs verknaðs hafi verið um að ræða en tilraun til refsiverðs athæfis er einnig refsivert í sjálfu sér. Fræðimenn hafa talið að íslensk og dönsk lög gangi lengra en löggjöf annarra ríkja í því að heimila refsiábyrgð fyrir undibúningsathafnir, jafnvel þótt fjarlægar séu. En fræðimenn hafa einnig sagt að undirbúningsathöfn sem refsiverð tilraun getur verið t.d. tæling fórnarlambs á brotavettvang.

En ef dómstólar landsins telja að það sé ekki hægt að sakfella fyrir nettælingu gagnvart börnum í kynferðislegum tilgangi á grundvelli tilraunarákvæðis hegningarlaganna þá þurfum við að endurskoða lögin. Aðrar þjóðir hafa sett í lög sérstakt refsiákvæði um nettælingu og má þar nefna Bretland, Noreg og Svíþjóð. Þá hafa þessi mál einnig verið rætt á danska þinginu.

Þann 5. júlí sl. skrifar hæstvirtur dómsmálaráðherra í Morgunblaðið: „Telji dómstólar unnt að refsa fyrir nettælingu á grundvelli þessa ákvæðis almennra hegningarlaga, má segja, að í íslenskum lögum sé að finna refsivernd gegn þessu ógnvekjandi athæfi gegn börnum. Komi í ljós, að dómstólar telji lagaheimildir til refsingar ekki fyrir hendi, er nauðsynlegt að bregðast við með nýju lagaákvæði og má þá líta bæði til Bretlands og Noregs.“

Hér má því segja að dómstóll í Kompásmálinu hafi komist að þeirri niðurstöðu að lagaheimildir til refsingar séu ekki fyrir hendi og því þurfum við að huga að lagabreytingum.

Ég geri mér grein fyrir því að það er búið að áfrýja málinu en burtséð frá hugsanlegri niðurstöðu Hæstaréttar þá liggur engu að síður fyrir niðurstaða dómstóls í málinu sem staðfestir að hægt sé að túlka núgildandi lögin á þann veg sem héraðsdómstólinn gerir, sem hugsanlega býður hættuna heim á fleiri sýknudómum fyrir svipaða verknaði.

Athugasemdir

[Ása (IP-tala skráð) 16.11.2007 kl. 11:34]

Mér líst miklu betur á að þú sért að beita kröftum þínum í þessa átt Ágúst - vona að þú náir þessu máli alla leið - þannig að svona menn fái tilskilda dóma - fyrir þau sálarmorð sem þeir eru að fremja.
Ég styð þig í þessu máli!

[Gísli Hjálmar , 21.11.2007 kl. 20:47]

Ertu nokkuð hættur að blogga Ágúst?

... þú mátt það ekki!

kveðja, GHs

[Erna Friðriksdóttir, 22.11.2007 kl. 15:14]

Ekki hætta að blogga Ágúst.  Mér finst svo sannarlega rétt að nota tálbeitur sé það möguleiki. Afhverju eigum við að líða það að svona fólk kanski eyðileggi líf barna okkar án okkar vitundar og að allt sé þagaða í hel?