Að vilja sigra, keppa og skapa

Mér finnst margt merkilegt við hagfræðikenningar Austurríkismannsins, Joseph A. Schumpeter (1883-1950). Hugmyndir Schumpeter fólust fyrst og fremst í mikilvægi frumkvöðla og tækniframfara fyrir hið lifandi hagkerfi. Einnig lagði Schumpeter áherslu á nýjar leiðir í hagkerfinu og endurnýjun viðskiptahátta og atvinnugreina. Kenningar Schumpeter urðu fyrst þekktar meðal almennings þegar þær voru settar í samhengi við hið svokallaða nýja hagkerfi.

Skapandi niðurbrot
Hjá Schumpeter er frumkvöðullinn lykilmaður í þróun efnahagslífisins. Frumkvöðullinn stuðlar að ójafnvægi sem felst í breytingum í hagkerfinu. Í raun hafnaði Schumpeter hugmyndinni um jafnvægi hagkerfisins, þess í stað talaði hann um síbreytilegt ójafnvægi (dynamic disequilibrium). Hann taldi að frumkvöðlar stæðu fyrir nýjungum sem leystu út svokallaða skapandi niðurbrot (creative destruction) sem þvingaði aðila markaðarins til að aðlagast eða deyja út.

Skapandi niðurbrot er hugtak sem Schumpeter bjó til og með því er átt þá orku sem lætur kapítalismann eða markaðsbúskapinn hreyfast áfram. Sá sem knýr orkuna áfram er frumkvöðullinn. Schumpeter taldi að frumkvöðull ætti draum og hefði vilja til að finna sitt eigið konungsdæmi og hefði vilja til að sigra, keppa og skapa.

Kyrrstæður kapítalismi er þversögn
Schumpeter taldi að ferli skapandi niðurbrots breytti hagkerfinu innan frá og braut eldri skipan hagkerfisins niður með nýrri. Hann bætti því við að ferlið myndi valda vexti í efnahagslífinu, enda væri kyrrstæður kapítalisimi þversögn í sjálfum sér.

Schumpeter fjallaði einnig um áhrif skattalaga og ríkisútgjalda á hegðun einstaklinga. Hann skoðaði hvort skattlagning hefði áhrif á framfarir í efnahagslífinu og hvata einstakinga. Hann vissi að skattar geta haft letjandi áhrif á einstaklinga og vildi því lága skatta til að efla frumkvöðlahegðun. Sveigjanleiki á vinnumarkaði er nauðsynlegur og frumkvöðlar og fjárfestar þurfa að vera reiðbúnir að taka áhættu í því umhverfi sem yfirvöld skapa.

Nýja hagkerfið
Þegar rætt er um nýja hagkerfið er Joseph Schumpeter oft nefndur. Áherslur Schumpeter virðast eiga merkilega vel við þá þróun sem hefur orðið undanfarin 15 ár. Nýja hagkerfið er fráhvarf frá iðnaðarsamfélaginu til upplýsingarsamfélagsins. Þar er frumkvæði oft á tíðum verðmætara en reynsla, og upplýsingar eru verðmætari en peningar.

Þetta á mjög vel við hugmyndir Schumpeter sem taldi nýjungagirni frumkvöðla mikilvægasta aflið í hagkerfinu. Hann taldi það mun mikilvægara að fá góða viðskiptahugmynd heldur en að hafa mikið vinnuafl, land eða fjármagn og hann brýndi fyrir mönnum að þeir ættu að leggja fé í rannsóknir og þróun til að stuðla að tækniframförum.