10 atriði sem skrifast á Geir Haarde

Það eru tíu atriði í efnahagsmálum sem eru á ábyrgð ríkistjórnar Geirs H. Haarde. Þau eru eftirfarandi:
1. Misskipting tekna og eigna hefur orðið ein sú mesta sem þekkist meðal nágrannaþjóðanna.

2. Íslenskar fjölskyldur neyðast nú til að borga himinháan verðbólguskatt ríkisstjórnarinnar sem er ein mesta kjaraskerðing sem heimilin í landinu hafa orðið fyrir í langan tíma.

3. Skattbyrði allra Íslendinga hefur aukist í tíð þessarar ríkisstjórnar nema þeirra sem eru 10% tekjuhæstu.

4. Tæplega 5.000 íslensk börn eru skilin eftir í fátækt og þriðji hver eldri borgari er látinn lifa við fátækt vegna skatta og skerðinga þessarar ríkisstjórnar.

5.Ríkisstjórnin heldur dauðahaldi í ónýtan gjaldmiðil og neitar að horfast í augu við, að aðild að ESB þjónar hagsmunum Íslendinga best til lengri tíma.

6. Íslenskur almenningur borgar eitt hæsta matvælaverð í heimi, eitt hæsta lyfjaverð í heimi, eitt hæsta bensínverð í heim, eitt hæsta áfengisverð í heimi og eina hæstu vexti í heimi. Og aldrei hefur aldrei verið eins dýrt að eignast húsnæði og núna.

7. Ríkiskassinn hefur 160 milljarða króna meira úr að spila á ári en það sem hann hafði árið 1995 þegar þessi ríkisstjórn tók við. Ríkissjóður er því 73% dýrari í rekstri nú en hann var árið 1995. Og almenningur veit að ekki hefur þjónusta ríkisins batnað um 73% á sama tíma.

8. Skuldir Íslendinga hafa aldrei verið hærri.

9. Hagvöxtur á heilu landssvæðunum út á landi hefur verið neikvæður og mikill fólksflótti

10. Fullkomin óstjórn hefur verið á ríkisfjármálum, fjárlögin standast aldrei og hagstjórnarmistökin eru síendurtekin.
Samfylkingin er hins vegar með stefnu til að bæta úr öllum þessum atriðum. Samfylkingin mun bæði gera Ísland betra og ódýrara. En þessi ríkisstjórn, ríkisstjórn okurs og ójafnaðar þarf að fara frá. Það er kominn til að hófsemd komi í stað græðgi og samhjálp í stað sérhyggju. Við eigum góð gildi um frelsi, jafnrétti og bræðralag. Setjum þau aftur í öndvegi.

Nebraska og New York

Það er alltaf tvennt sem vekur mig strax til umhugsunar þegar kemur að umræðunni um evruna. Hið fyrra er að andstæðingar evrunnar benda iðulega á að milli Íslands og ESB séu mismunandi hagsveiflur og því geti evran ekki virkað hér á landi. En heldur þetta fólk að það sé sama hagsveiflan í Finnlandi og Frakklandi eða í London og Glasgow eða í Nebraska og New York? Auðvitað ekki en hins vegar geta þessi svæði vel notað sama gjaldmiðlinn, ekki satt?

Síðara atriðið lýtur að umræðunni að Ísland verði að vera aðili að Evrópusambandinu til að geta tekið upp evruna því annars getum við ekki haft nein áhrif á peningamálastefnu sambandsins þar sem við værum fyrir utan allt batteríið. Varðandi þessa röksemd þá má benda fólki á að Seðlabanki Evrópu er algjörlega sjálfstæð stofnun sem tekur ekki fyrirmæli frá einstökum aðildarríkjum, hvorki smáum né stórum. Hvort sem evruvædd Ísland er í ESB eða ekki skipti engu varðandi möguleg áhrif okkar á ákvarðanir Seðlabanka Evrópu.

Mennt er máttur, korteri fyrir kosningar

Jæja, nú er menntamálaráðherra farinn að lofa langt fram á næsta kjörtímabil eins og heilbrigðisráðherrann var búinn að gera varðandi aldraða og samgönguráðherra varðandi vegamálin. Enda fer kannski hver að verða síðastur. Aðeins 4 mánuðir til kosninga. Nýjasta útspil menntamálaráðherra þarf að vera skoðað í þessu samhengi. En það er nauðsynlegt að hafa í huga að þessi ríkisstjórn hefur haft völdin í 12 ár og ætti því hafa haft næg tækifæri til að gera hið rétta í málunum. En ef við lítum aðeins á menntamálin þá blasa við mjög óhagstæðar staðreyndir fyrir Sjálfstæðisflokkinn.

Ísland í 21. sæti af 30
Eftir áratugarekstur Sjálfstæðisflokksins á menntakerfinu sést að útgjöld á hvern nemenda í skólakerfinu setur Ísland í 15. sæti af 29 OECD ríkjum. Sem sagt langt fyrir neðan okkar samanburðarþjóðir. Og ef við brjótum þetta eilítið niður sést að þau skólastig sem ríkisvaldið rekur, þ.e. framhaldsskólarnir og háskólarnir, kemur í ljós enn verri staða.

Ísland er í 19. sæti þegar kemur að opinberum útgjöldum í framhaldsskólana og í 21. sæti sé litið til opinberra útgjalda til háskólanna.

Ríkisrekna skólakerfið vs. skólakerfi sveitarfélaganna
Myndin snýst hins vegar við þegar litið er til skólastiganna sem sveitarfélögin reka, þ.e. leikskólana og grunnskólana, en þar erum við nánast á toppnum. Þessi staða breyttist þegar grunnskólinn var færður frá ríkinu og Sjálfstæðisflokknum og til sveitarfélagana.

Munum það að það hafa jafnaðarmenn sem hafa rekið flesta grunnskóla landsins undanfarinn áratug þar sem þeir hafa stjórnað Reykjavíkurborg á þessum tíma en það er borgin sem rekur flesta grunnskóla landsins.

4 milljarða vantar en ekki 700 milljónir
Þegar nýjasta skýrsla OECD er skoðuð kemur í ljós að íslenskum háskólum vantar um 4 milljarða kr. meira á ári til að ná þeirri stöðu sem norrænir háskólar eru í. Þá hrökkva þessar árlegu 700 milljónir Þorgerðar, sem núna eru boðaðar korteri fyrir kosningar, heldur skammt. Þeir fjármunir sem ríkisstjórnin stærir sig að hafa sett í Háskóla Íslands undanfarin ár duga ekki einu sinni fyrir þeirri nemendafjölgun sem átt hefur sér stað á sama tíma.

Hér get ég vitnað í Morgunblaðsgrein Þorgerðar Katrínar frá 7. febrúar 2004 þannig að þetta ætti að vera tiltölulega óumdeilt. Einn skýrasti vitnisburður um fjárskort Háskóla Íslands er að í fyrsta skipti í sögunni hefur ekki verið hægt að taka inn í skólann, vegna fjárskorts, fólk sem hefur ekki lokið stúdentsprófi en hefur viðamikla reynslu úr atvinnulífinu. Fyrir daga þessarar ríkisstjórnar gat þetta fólk sótt sér nám í HÍ.

Útskrifum færri en norrænu þjóðirnar gera
Að lokum, og það sem hvað skuggalegast í þessu öllu saman, er að við erum að útskrifa talsvert færri nemendur með framhaldsskólapróf og háskólapróf en hinar Norðurlandaþjóðirnar.

Niðurstaðan er því sú að við erum að verja minni fjármunum í háskólana okkar og framhaldsskólana en aðrar norrænar þjóðir. Við erum að útskrifa færri nemendur með þessi próf en þessar helstu samanburðarþjóðir okkar. Og við erum með einn stjórnmálaflokk sem hefur stjórnað menntamálaráðuneytinu í meira en 20 ár af síðustu 24 árum.

40% lækkun á ofurtollum þýðir áframhaldandi ofurtolla

Það er ástæða til að taka undir þau ummæli sem Finnur Árnason, forstjóri Haga, lét falla í fjölmiðlum í gær um að betur megi ef duga skal ef takast á að lækka matarverð á Íslandi. Forsvarsmenn Haga hafa sagt að áhrifin af fyrirhuguðum aðgerðum ríkisstjórnarinnar séu ofmetin og að matarverð muni lækka minna en hún hefur lofað.

Það er náttúrulega ótrúlegt að ætlast til lækkunar á innlendum landbúnaðarvörum á meðan að svimandi háir verndartollar verða enn á þessum sömu vörum. Það verður að hafa í huga að 40% lækkun á ofurtollum þýðir að enn verða ofurtollar til staðar.

Enn óbreyttir tollar á fjölmörgum fæðuflokkum
Þá er vert að minnast þess að ekki stendur til að hrófla við tollaumhverfi mikilvægra fæðuflokka og má þar nefna mjólkurafurðir, smjör, kaffi, krydd, drykkjarvörur, sósur, súpur, ís og sælgæti, feiti, olíur o.s.frv. Krafan hlýtur að vera að fella niður alla tolla niður í áföngum eins og Samfylkingin hefur lagt til.

Meira en helmingur vörugjaldanna skilinn eftir
Sömuleiðis ber að hafa í huga að ríksstjórnarflokkarnir hafa skilið eftir meira en helming af vörugjöldunum sem nú eru á matvælum. Fyrir jól felldu ríkisstjórnarflokkarnir tillögu Samfylkingarinnar á þingi um að fella niður öll vörugjöld á matvælum eins og flest hagsmunasamtök töldu skynsamlegt að gera.

Reikningurinn sendur til íslenskra fjölskyldna
Ríkisstjórnin hefur öll þau tæki sem þarf til að lækka matarverð á Íslandi. Matvælaverð er nú um 30% hærra en meðaltalið á Norðurlöndunum. Hins vegar skortir pólitískan vilja til þess. Á meðan þurfa íslenskar fjölskyldur að greiða meira en 200.000 kr. hærri matarreikning á ári en aðrar norrænar fjölskyldur.

Upprifjun á efnahagsmistökum ríkisstjórnarinnar

Svona í upphafi árs er ríkt tilefni til að rifja upp nokkur efnahagsmistök ríkisstjórnarinnar. En þessi blessaða ríkisstjórn hefur gert mörg viðurkennd mistök í hagstjórninni á undanförnum misserum.

Fyrstu mistökin voru tímasetning breytinganna á húsnæðislánamarkaðinum og sú staðreynd að þær voru gerðar í einu skrefi. Þessi ákvörðun jók þenslu og verðbólgu til muna. Húsnæðisverð snarhækkaði í kjölfarið og hefur aldrei verið eins dýrt að eignast fyrstu íbúð. Núverandi ástand getur leitt til fasteignakreppu sem hefur í för með sér að fólk mun skulda meira í fasteignum sínum en sem nemur virði þeirra.

Önnur mistökin
Önnur mistök ríkisstjórnarinnar eru ríkisfjármálin. Þar hefur ríkt stjórnleysi og aðhaldsleysi, sérstaklega í fjármálaráðherratíð Geirs H. Haarde. Hið opinbera hefur tvenns konar úrræði í efnahagsstjórnun. Annars vegar peningamálastefnan sem er á könnu Seðlabankans og hins vegar ríkisfjármálin sem eru verkefni ríkisstjórnar.

Fulltrúar ríkisstjórnarinnar hafa sagst vantrúuð á beitingu ríkisfjármála sem hluta af efnahagsstjórnun. Slík ummæli bera vott um fullkomna vanþekkingu á hagkerfinu. Mat ríkisstjórnarinnar og mat Seðlabankans á efnahagsástandinu er gjörólíkt og þessir aðilar vinna í sitt hvora áttina.

Seðlabankinn er því miður einn í baráttunni gegn verðbólgunni, enda neitar ríkisstjórnin að horfast í augun við raunveruleikann. Einu mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum eru árásir á vegaumbætur á landsbyggðinni. Vaxtahækkanir Seðlabankans eru hins vegar mjög kostnaðarsöm leið til að ná tökum á verðbólgunni en hins vegar eru þær rétt leið til að ná niður verðbólgunni. Hin löngu verðtryggðu lán draga þó úr mætti vaxtahækkana Seðlabankans og gera hækkanir Seðlabankans á vöxtum bitlausari en ella.

Ríkisstjórnin setur árlega marklaus fjárlög en fjárlögin 2000-2004 gerðu ráð fyrir 82 milljarða króna afgangi af ríkissjóði en þegar reikningurinn var gerður upp kom í ljós 8 milljarða króna halli. Skekkjan þessi ár var því upp á 90 milljarða króna. Á þetta hefur Ríkisendurskoðun bent á og gagnrýnt harðlega.

Fullkominn skortur á hagstjórn
Ríkisútgjöldin eru 160 milljörðum hærri núna en það sem þau voru árið 1995. Ríkissjóður hefur því 160 milljarða fleiri krónur á milli handanna á þessu ári en hann hafði þegar þessi ríkisstjórn tók við völdum. Að sjálfsögðu eru þessar tölur á föstu verðlagi. Ríkissjóður er því 73% dýrari í rekstri nú en árið 1995. Almenningur veit að þjónusta ríkisvaldsins hefur ekki batnað um 73% á sama tíma. Það er eins og aukning ríkisútgjalda sé á sjálfstýringu.

Og það er ekki að ástæðulausu sem fjölmargir hagfræðingar hafa bent á að hugsanlega verðum við að taka upp evruna vegna skorts á hagstjórn í þessu landi. Sjálfstæðisflokkurinn segist nánast neyðast til að taka æ stærri hlutdeild af þjóðarkökunni og það meira að segja án þess að færa þjóðinni afrakstur sinnar vinnu aftur tilbaka með einhverjum hætti eins og bættri velferðarþjónustu, öflugra menntakerfi eða já, hærri skattleysismörkum sem kæmu venjulega fólkið afar vel.

Þriðju mistökin
Þriðju mistökin voru skattalækkanir ríkisstjórnarinnar á kolröngum tíma, en þær renna fyrst og fremst renna til hinna ríku en ekki til venjulegs fólks í landinu. Öll hagfræði segir okkur að þensla eykst með tekjuskattslækkunum. Ríkisstjórnin hefur heldur ekki greint frá því hvernig hún muni borga fyrir skattalækkanir fyrir hina ofurríku.

Fjórðu mistökin
Í fjórða lagi er það stóriðjustefna ríkisstjórnarinnar sem hefur orðið að efnahags- og umhverfisvanda. Stóriðjuframkvæmdirnar höfðu þó talvert minni bein áhrif á hagkerfið en búist var við en þær höfðu áhrif og þá ekki hvað síst á væntingarnar sem skipta miklu máli í efnahagskerfinu.

Fyrirhugaðar mótvægisaðgerðir ríkisstjórnarinnar vegna Kárahnjúka urðu aldrei að veruleika. Nú hvetur ríkisstjórnin hins vegar til frekari stóriðjuframkvæmda. Áætlaðar framkvæmdir eru helmingi meiri að umfangi en þær sem nú eru í gangi, en þær eru aftur miklu stærri en framkvæmdir síðasta áratugar. Tímasetning slíkra framkvæmda hefur afgerandi þýðingu varðandi stöðugleikann.

Fimmtu og stærstu mistökin
En ein stærstu efnahagsmistök ríkistjórnarinnar eru hins vegar fjársvelti ríkisrekna menntakerfisins og lítill stuðningur við hátækniiðnaðinn. Auka þarf fjárfestingu í rannsóknum og koma á skattaívilnunum fyrir hátæknifyrirtæki. Mannauðurinn er okkar stærsta auðlind og við verðum að hlúa vel að honum.

Óstjórn ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum og hinn nýi verðbólguskattur ríkisstjórnarinnar bitnar á venjulegu fólki sem borgar reikninginn. Þessari þróun þarf að snúa við og það mun Samfylkingin gera fái hún til þess umboð.